اهل سنّت نقل شده‏اند و حديث چهارم^۱نيز اگرچه در سنن أبى داوود و سنن ابن ماجة نقل شده است ، امّا در سندش خدشه گرديده و متن آن ، مضطرب دانسته شده است .^۲

گفتنى است كه اين حديث ، هديه گرفتن را براى آموزش قرآن ممنوع دانسته و به طريق اولى ، اُجرت گرفتن را نيز حرام مى‏شمرد . از آن جا كه قرآن، منبع اصلى معارف دينى است و آموختن و آموزش آن، مستحب و گاه آموختن بخش‏هايى از آن مانند سوره حمد به خاطر نماز واجب مى‏شود ، حلّ نزاع در اُجرت آموزش آن مى‏تواند حكم آموزش بقيّه احكام و معارف دين را تا حدودى روشن نمايد .

در مقابل و در مخالفتى آشكار با حديث چهارم ، احاديثى در منابع معتبر شيعى و اهل سنّت در دست اند كه ناظر به حلّيت گرفتن اجرت براى آموزش قرآن اند .^۳بيشتر محدّثان و فقيهان شيعه و اهل سنّت ، با استناد به فراوانى و اعتبار منابع اين دسته (احاديث مجوّز) و نيز برقرارى مستمرّى براى معلّمان مدينه از سوى خليفه دوم ،^۴گرفتن هديه را براى آموزش قرآن ، مباح مى‏دانند ؛^۵امّا در باره گرفتن اجرت، هم‏داستان نيستند و فتاوا و تفصيل‏هاى متعدّدى ارائه كرده‏اند .^۶يك تفصيل مشهور ، آن است كه اگر آموزش قرآن بر فردى واجب كفايى و يا عينى شود ، از مصاديق حكمِ اُجرت گرفتن براى واجبات مى‏شود كه بيشتر فقيهان معاصر شيعه ، آن را

سخنى در باره آموزش رايگان معارف دينى^۱

آموزش معارف دين ، نزد خداوند ، چندان ارزشمند است كه معاوضه آن با هر گونه متاعِ دنيوى ، خسارتى سترگ به شمار مى‏آيد . از اين رو از ديدگاه اخلاقى ، پيراستن اين خدمت دينىِ گران‏بها از حتّى كوچك‏ترين نيّت غير خدايى ، امرى پسنديده و توصيه شده است . اين نكته براى كسى كه گذران زندگى‏اش متوقّف بر اُجرت تدريس و تعليم است نيز توصيه مى‏شود . تجربه‏هاى متعدّد ، نشان مى‏دهند كه اين كار ، زمينه‏ساز انفتاح روحى و بركت مالى در زندگى چنين معلّمانى است كه در ملكوت آسمان‏ها از آنان به عظمت ياد مى‏شود .

با اين همه ، تعليم رايگان دين با همه ارزش و قداستش ، يك امر اخلاقى به شمار مى‏آيد . از اين رو ، حكم فقهى ؛ يعنى حلّيت يا حرمت شرعىِ دستمزد گرفتن براى آموزش معارف دينى را بايد در جايى ديگر جويا شد .

در باره احاديثى هم كه توصيه‏هايى را به نقل از پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله در اجرت نگرفتن براى تعليم و روزى نخوردن از راه علم ، گزارش كرده‏اند ، بايد گفت كه از قوّت چندانى برخوردار نيستند . از ميان اين احاديث ، سه حديث^۲از منابع درجه دوم