فُلانُ ! اِذهَب فَغَدِّ هذا ؛ فَلَم يَكونوا يَخافونَ أن يُصبِحوا بِغَيرِ غَداءٍ وَ لا بِغَيرِ عَشاءٍ ، فَجَمَعَ الرَّجُلُ مِنهم دينارَينِ ، فَقالَ رسولُ اللّهِ صلى اللّه عليه و آله فيهِ هذِهِ المَقالَةَ ، فَإِنَّ النّاسَ إنَّما يُعطَونَ مِنَ السَّنَةِ إلَى السَّنَةِ فَلِلرَّجلِ أن يَأخُذَ ما يَكفيهِ وَ يَكفى عِيالَهُ مِنَ السَّنَةِ إلَى السَّنَةِ .^۱
از امام صادق عليه السلام در باره مقدار زكاتى كه شخص مى‏گيرد ، پرسيدم و به ايشان گفتم كه پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله فرمود : هر كس كه دو دينار بر جاى بگذارد ، پيشانى‏اش را با آن ، داغ مى‏نهند . امام عليه السلام فرمود : «اين در باره كسانى بود كه ميهمان پيامبر خدا بودند و چون شب مى‏شد ، پيامبر به او (ميهمان) مى‏فرمود : "برو و خود را با اين غذا ، سير كن" و چون صبح مى‏شد ، مبلغى مى‏داد و مى‏فرمود : "براى خود ، صبحانه‏اى تهيّه كن" و آنان از اين نمى‏هراسيدند كه بدون صبحانه و شام به سر برند . از اين ميان ، مردى دو دينار اندوخت و پيامبر خدا در باره‏اش اين جمله را فرمود ، و گرنه ، مردم هزينه يك‏ساله خود را يكباره دريافت مى‏كنند . پس هر كس مى‏تواند ، مخارج يك‏ساله خود و خانواده‏اش را بگيرد» .

گفتنى است كه حديث ديگرى نيز در تأييد اين معنا در دست است . اين حديث ، مقدار اندوختن مال را نه يك اندازه ثابت عددى ، بلكه متناسب با وضعيت اقتصادى و محيطى دانسته است :
ذَكَرَ بَعضُهُم عِندَ أبِى الحَسَنِ عليه السلام فَقالَ : بَلَغَنا أنَّ رَجُلاً هَلَكَ عَلى عَهدِ رَسولِ اللّهِ صلى اللّه عليه و آله وَ تَرَكَ دينارَينِ ، فَقالَ رسولُ اللّهِ صلى اللّه عليه و آله : تَرَكَ كَثِيرا . قالَ : إنَّ ذلِكَ كانَ رَجُلاً يَأتى أهلَ الصُّفَّةِ فَيَسأَلُهُم فَماتَ وَ تَرَكَ دينارَينِ .^۲
شخصى نزد امام كاظم عليه السلام گفت : به ما خبر رسيده است كه مردى در زمان پيامبر خدا در گذشت و دو دينار باقى نهاد و پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله فرمود : «مال فراوانى بر جاى نهاده است» . امام عليه السلام فرمود : «او مردى بود كه از نزد اهل صُفّه مى‏آمد و از آنان گدايى مى‏كرد و چون در گذشت ، دو دينار بر جاى گذاشت» .

هر گاه نيازش را تأمين سازد ، روانش آرامش مى‏يابد .

يك حديث شايان توجّه در اين باره ، ذخيره كردن آذوقه را به سه تن از اهل بيت پيامبر صلى اللّه عليه و آله نسبت مى‏دهد و ذخيره آن را براى يك سال نيز مجاز مى‏داند . در منابع معتبر ، از امام رضا عليه السلام نقل شده است كه مى‏فرمايد :
إنَّ الإِنسانَ إذا أدخَلَ طَعامَ سَنَتِهِ خَفَّ ظَهرُهُ وَ استَراحَ ، وَ كانَ أبو جَعفَرٍ وَ أبو عَبدِ اللّهِ عليهما السلام لا يَشتَرِيانِ عُقدَةً حَتّى يُحرِزا طَعامَ سَنَتِهِما .^۱
هر گاه انسان خوراك سالش را فراهم آورَد ، سبكبار و آسوده‏خاطر مى‏شود . امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام مادام كه به قدر خوراك سالشان تدارك نمى‏ديدند ، مِلكى نمى‏خريدند .

اين دسته از احاديث به گونه‏اى صريح ، باگزارش‏هاى دسته نخست ، در تعارض است و از اين رو به حلّ تعارض آنها نياز است . گفتنى است كه گزارش‏هاى دسته نخست ، بيشتر از منابع حديثى درجه دومِ اهل سنّت گرفته شده‏اند ، در حالى كه احاديث دسته دوم ، در منابع كهن و اصيل حديث شيعه نقل شده‏اند . بر اين پايه با فرض پذيرش صدور روايات دسته اوّل ، به نظر مى‏رسد كه آنها ناظر به حكمى همگانى و يا هميشگى نيستند . به سخن ديگر ، بسى محتمل است كه اين ، يك شيوه ويژه پيامبر صلى اللّه عليه و آله و يا ناظر به اوضاع سخت اقتصادى صدر اسلام باشد ؛ همان اوضاعى كه حديث زير ، آن را به خوبى نشان مى‏دهد . اين حديث همچنين ثابت مى‏كند كه اندوختن متعارف مال نيز هميشه ناروا نيست و حكم آن ، وابسته به وضعيت اجتماعى و اقتصادى مسلمانان است . متن حديث، به نقل از عبد الرحمان بن حجّاج ، چنين است :
سَأَلتُهُ عَنِ الزَّكاةِ : ما يَأخُذُ مِنهَا الرَّجُلُ ؟ وَ قُلْتُ لَهُ : إنَّهُ بَلَغَنا أنَّ رسولَ اللّهِ صلى اللّه عليه و آله قالَ : أيُّما رَجُلٍ تَرَكَ دينارَينِ فَهُما كَىٌّ بَينَ عَينَيهِ . قالَ : فَقالَ : اُولئِكَ قَومٌ كانوا أضيافا عَلى رسولِ اللّهِ صلى اللّه عليه و آله ، فَإِذا أمسى قالَ : يا فُلانُ ! اِذهَب فَعَشِّ هذا . فَإِذا أصبَحَ ، قالَ : يا