113
سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد ششم

۲ / ۶

كشاورزى و دامدارى

۳۷۸۳.امام صادق عليه السلام :از پيامبر صلى اللّه عليه و آله پرسيده شد : كدام دارايى ، بهتر است ؟
فرمود : «زراعتى كه صاحبش آن را كِشت كند و به سامان آورَد و به هنگام درو ، حقّش را بپردازد» .
پرسيد : پس از زراعت ، كدام دارايى، برتر است ؟
فرمود : «آن كه در پى گوسفندانش به بارِشگاه‏ها [و مرتع‏ها] برود و [در راه ، ]نمازش را بگزارد و زكات بپردازد» .
پرسيد : پس از گوسفند ، كدام مال ، بهتر است ؟
فرمود : «گاو است كه روز و شب ، پيوسته منشأ خير است» .
پرسيد : پس از گاو ، كدام دارايى، برتر است ؟
فرمود : «استوارها در گل و لاى ، و خوراك دهندگان در خشك‏سالى [يعنى درختان خرما] . چه خوب چيزى است درخت خرما ! هر كس آن را بفروشد ، قيمتى كه مى‏ستاند ، همانند خاكسترى است بر بلنداى قلّه‏اى كه در روزى توفانى ، باد سخت بر آن بوزد ، مگر آن كه به جاى آن [درختانى را] جاى‏گزين سازد» .
گفته شد : اى پيامبر خدا ! پس از درخت خرما ، كدام مال ، بهتر است ؟
پيامبر صلى اللّه عليه و آله سكوت ورزيد . آن گاه ، مردى به سوى پيامبر صلى اللّه عليه و آله آمد و گفت : اى پيامبر خدا ! شتر ، چه جايگاهى دارد ؟
فرمود : «در آن ، تيره‏بختى و درشتى و رنج و دورى از خانه است . روز و شبش ، پيوسته بخت‏برگشتگى است و خيرش (شيرش) ، جز از جانبِ شومش [دوشيده نمى‏شود و] نمى‏رسد . هان كه [غالبا] شترداران ، نگون‏بخت و بدكارند!» .۱

1.اين روايت با دو روايتى كه در توسعه اقتصادى بر پايه قرآن و حديث (ج ۱ ص ۲۴۴ ح ۴۳۵ و ۴۳۷) آمده و بر برترى شتردارى دلالت دارد ، ناسازگار نيست؛ زيرا اين دو گونه روايت ، به دو نوع ويژگى شتر اشاره دارند . حاصل همه اين روايات ، آن است كه شتردارى ، گرچه غالبا با رنج و سختى و كم‏سودى همراه است و در آن زمان معمولاً بدكاران به شتردارى مى‏پرداخته‏اند ، امّا نمى‏توان منافع آن را ناديده گرفت ، همان گونه كه برخى از پيشوايان معصوم ، گاه شتر داشته‏اند و نيز بعضى از صحابه بزرگوار ، همچون صفوان جمّال ، به پيشه شتردارى مشغول بوده‏اند .


سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد ششم
112

۲ / ۶

الزِّراعَةُ وتَربيَةُ المَواشي

۳۷۸۳.الإمام الصادق عليه السلام :سُئِلَ النَّبِيُّ صلى اللّه عليه و آله : أيُّ المالِ خَيرٌ ؟ قالَ : الزَّرعُ زَرَعَهُ صاحِبُهُ وأَصلَحَهُ وأَدّى حَقَّهُ يَومَ حَصادِهِ .
قالَ : فَأَيُّ المالِ بَعدَ الزَّرعِ خَيرٌ ؟ قالَ : رَجُلٌ في غَنَمٍ لَهُ قَد تَبِعَ بِها مَواضِعَ القَطرِ ، يُقيمُ الصَّلاةَ ويُؤتِي الزَّكاةَ .
قالَ : فَأَيُّ المالِ بَعدَ الغَنَمِ خَيرٌ ؟ قالَ : البَقَرُ تَغدو بِخَيرٍ وتَروحُ بِخَيرٍ .
قالَ : فَأَيُّ المالِ بَعدَ البَقَرِ خَيرٌ ؟ قالَ : الرّاسِياتُ فِي الوَحلِ وَالمُطعِماتُ فِي المَحلِ ، نِعمَ الشَّيءُ النَّخلُ ، مَن باعَهُ فَإِنَّما ثَمَنُهُ بِمَنزِلَةِ رَمادٍ عَلى رَأسِ شاهِقٍ اشتَدَّت بِهِ الرّيحُ في يَومٍ عاصِفٍ ، إلاّ أن يُخَلِّفَ مَكانَها .
قيلَ : يا رَسولَ اللّهِ ، فَأَيُّ المالِ بَعدَ النَّخلِ خَيرٌ ؟ قالَ : فَسَكَتَ .
قالَ : فَقامَ إلَيهِ رَجُلٌ فَقالَ لَهُ : يا رَسولَ اللّهِ ، فَأَينَ الإِبِلُ ؟ قالَ : فيهِ الشَّقاءُ وَالجَفاءُ وَالعَناءُ وبُعدُ الدّارِ ، تَغدو مُدبِرَةً وتَروحُ مُدبِرَةً ، لا يَأتي خَيرُها إلاّ مِن جانِبِها الأَشأَمِ۱، أما إنَّها لا تَعدَمُ الأَشقِياءَ الفَجَرَةَ۲.۳

1.الأشأم : يعني الشمال [اليسار] لأنّها إنّما تُحلب وتُركب من الجانب الأيسر (النهاية : ج ۲ ص ۴۳۷ «شأم») .

2.حكى في مرآة العقول عن الفيروزآبادي : «الإدبار في الإبل ؛ لكثرة مؤونتها وقلّة منفعتها بالنسبة إلى مؤونتها ، وكثرة موتها» . وعن الصدوق في كتاب من لا يحضره الفقيه : «لا يأتي خيرها إلاّ من جانبها الأشأم ؛ هو أنّها لا تُحلب ولا تُركب ولا تُحمل إلاّ من الجانب الأيسر» . وعن الشيخ في النهاية : «الشقاء : الشدّة والعسر ، والجفاء ممدودا : خلاف البرّ ، وإنّما وصف به لأنّه كثيرا ما يهلك صاحبه» .

3.الكافي : ج ۵ ص ۲۶۰ ح ۶ عن السكوني ، كتاب من لا يحضره الفقيه : ج ۲ ص ۲۹۱ ح ۲۴۸۸ ، الخصال : ص ۲۴۶ عن السكوني عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، الجعفريّات : ص ۲۴۶ عن الإمام الكاظم عن آبائه عليهم السلام وكلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج ۱۰۳ ص ۶۴ ح ۴ .

  • نام منبع :
    سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه وآله - جلد ششم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    7
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7067
صفحه از 576
پرینت  ارسال به