كارهاى دستى^۱مى‏پرداخت .

پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله پس از هجرت و با توجّه به آبادى و حاصلخيزى نسبى مدينه ، زراعت را در درجه نخست اهمّيت قرار داد ؛^۲شغلى كه مهم‏ترين كالاهاى راهبردى را توليد مى‏كند و مردم را از وابستگى غذايى به ديگران رهايى مى‏بخشد . افزون بر اين ، پيامبر صلى اللّه عليه و آله به كارهاى توليدى و خدماتى ديگر مانند دامدارى و تجارت نيز ترغيب نمود و بر دست پينه‏بسته كارگرى بوسه زد .^۳اين ، بِدان معناست كه كار در اسلام ، مقدّس است و هر گونه تلاش براى برآوردن نيازهاى فردى ، خانوادگى و اجتماعى ، ارزشمند است .

بر اين پايه و در دنياى كنونى نيز همان گونه كه كشاورزى و دامدارى و ديگر كارهاى توليدى و خدماتى در خور توصيه اند ، كارهاى صنعتى ، هنرى و علمى و همه كارهاى مورد نياز نيز لازم و ارزشمندند . به طور كلّى، دين مقدّس اسلام از بيكارگى و كم‏كارى و اتّكال به ديگران نفرت دارد و همه را به آباد كردن زمين و تلاش و اشتغال و خودكفايى فرا مى‏خواند ، هر چند كه در اين تلاش مجدّانه ، بايد امكانات جامعه و منطقه و اوضاع زيست‏محيطى و نيروى انسانى و ده‏ها نكته ديگر را در نظر داشت . كوتاه سخن ، آن كه رفع نيازها بايد صورت گيرد؛ امّا اهمّيت برنامه‏ريزى و تدبير و مديريت خُرد و كلان كار را نيز بايد به ياد داشت .

گفتنى است كه اين سيره پيامبر صلى اللّه عليه و آله ، در اهل بيت ايشان نيز استمرار داشته و آنان با استناد به شيوه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله به كشاورزى و باغدارى و تجارت اشتغال داشته و از دست‏رنج خود ، گذران زندگى مى‏نموده‏اند .^۴

سخنى در باره شغل پيامبر صلى اللّه عليه و آله پيش از بعثت^۱

بر پايه گزارش‏هاى موجود ، پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله پيش از بعثت ، به چوپانى و تجارت ، اشتغال داشته است ؛^۲دو كارى كه از كارهاى رايج قريش در مكّه بوده است . مكّيان به دليل كم‏آب بودن منطقه و سنگلاخى بودن بخش بزرگى از زمين‏هايشان ، كمتر امكان كشاورزى داشتند و از اين رو حرفه‏ها و شغل‏هاى توليدى و خدماتى ديگرى در ميان آنان رونق داشت .

پس از بعثت پيامبر صلى اللّه عليه و آله و به دوش گرفتن وظيفه سنگين رسالت از سوى ايشان ، بيشترِ فرصت پيامبر صلى اللّه عليه و آله در اين مأموريت سنگين متمركز گشت ، چندان كه بر اساس معمول، انتظار نمى‏رود كه ايشان به كارهاى توليدى يا خدماتى نيز اشتغال ورزيده باشد . با اين همه ، گزارش‏هايى در دست اند كه نشان مى‏دهند پيامبر صلى اللّه عليه و آله پس از بعثت نيز گاه به چنين كارهايى پرداخته است . اين گزارش‏ها حاكى از آن هستند كه پيامبر صلى اللّه عليه و آله هر گاه فرصت و موقعيتى مى‏يافت ، به باغدارى^۳و تجارت^۴و ديگر