إنْ لَمْ تَكُنْ حَلِيما فَتَحَلَّمْ ؛ فَإنَّهُ قَلَّ مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ إلّا أوشَكَ أنْ يَكُونَ مِنْهُمْ . اگر بردبار نيستى ، خويشتن را بردبار نشان بده ؛ زيرا كمتر كسى است كه خود را شبيه گروهى كند و به زودى ، يكى از آنان نشود . ^۱
و در روايت ديگرى ، فرموده است :
مَن لا يَتَحَلَّمُ لا يَحْلُمُ . ^۲ كسى كه خود را به بردبارى وا ندارد ، بردبار نمى شود .

نمونه هايى از بردبارى اهل بيت عليهم السلام

از بهترين خصلت هاى دنيا و آخرت در نزد پيامبر صلى الله عليه و آله ، بخشودن كسى است كه ستم كرده و عطا كردن به كسى است كه از بخشش ، دريغ ورزيده است . ^۱ اين سخن پيامبر صلى الله عليه و آله ، خود دستور العمل بردبارى است كه پيامبر خدا و خاندان پاكش در هنگام خشم و غضب به كار مى بستند .
پيام آور مهربانى ، در تبليغ خود ، اذيّت و آزار بسيارى را تحمّل كرد . روزى عدّه اى نادان ، پيشانى مبارك ايشان را با سنگ ، مجروح كردند . پيامبر صلى الله عليه و آله ، خون را از چهره خويش پاك كرد و فرمود :
اللّهُمَ اهْدِ قَوْمى فَإنَّهُمْ لا يَعْلَمُونَ ! ^۲ خدايا ! قوم مرا هدايت كن ؛ زيرا نمى فهمند .
اين برخورد پيامبر صلى الله عليه و آله ، در نهايت حلم است ؛ زيرا گروه مقابل را نفرين نمى كند و آنان را گروهى نادان مى داند كه از روى جهل به او جسارت مى كنند .
امير مؤمنان عليه السلام نيز حليم ترينِ مردمان بود . در نبرد جَمَل ، مروان بن حكم و عبد اللّه بن زبير ـ كه در كينه توزى با امام على عليه السلام و آتش افروزى بى همتا بودند ـ ، دستگير شدند ؛ امّا مولا ، از بدى آنان درگذشت و آنان را آزاد كرد .
زينت عبادت پيشگان ، امام سجّاد عليه السلام مى فرمايد :
إنّى لَيُعجِبُنِى الرَّجُلُ أن يُدرِكَهُ حِلمُهُ عِندَ غَضَبِهِ . ^۳ از مردى كه هنگام خشم ، بردبارى ورزد ، خوشم مى آيد .
شايسته است پيروان اهل بيت عليهم السلام در راه بردبارى گام نهند و اگر نتوانستند بر دانايى خود بيفزايند ، با تمرين بردبارى ، خود را به بردبارى وا دارند . امام على عليه السلام در اين باره ، چنين سفارش مى كند :