مى داند و مى فرمايد:
إنَّ حَدِيثَنَا صَعبٌ مُستَصعَبٌ ، لا يَحتَمِلُهُ إلّا مَلِكٌ مُقَرَّبٌ أو نَبِيٌّ مُرسَلٌ أو عَبدٌ امتَحَنَ اللّهُ قَلبَهُ لِلإيمانِ أو مَدِينَةٌ حَصِينَةٌ . ^۱ همانا حديث ما ، دشوار و بسيار سنگين است و آن را جز فرشته مقرّب، يا پيامبر مُرسَل ، يا بنده اى كه خداوندْ دلش را با ايمان ، آزموده ، و يا شهرى نفوذناپذير ، بر نمى تابد.
راوى ، معناىِ «مَدينَةٌ حَصِينَة ؛ شهرى نفوذناپذير » را از امام عليه السلام مى پرسد . امام عليه السلام در پاسخ مى فرمايد :
القَلْبُ المُجْتَمع . [ يعنى ] دلِ پهناور و [ استوار ] .
قلبِ فراهم آمده ، يعنى دلِ داراى ظرفيتِ باطنى كه ظرفيتِ كافى براى پذيرش علومِ امامان عليهم السلام داشته باشد . زائر ، بايد آن چنان خودساخته باشد كه از آزمون الهى ، سربلند بيرون بيايد و يا ظرفيتِ باطنى او آن چنان بالا باشد كه باور كند آنچه اهل بيت عليهم السلام مى گويند يا انجام مى دهند ، بر مبناى علم و حكمت است .
در نهج البلاغة ، آمده كه امير مؤمنان عليه السلام ، در توصيف آنچه مى داند ، مى فرمايد :
اِندَمَجتُ عَلى مَكْنُونِ عِلْمٍ لو بُحْتُ بِهِ لَاضْطَرَبْتُمُ اضْطِرابَ الأَرشِيَةِ فِي الطَّوِيِّ البَعِيدَةِ . ^۲ علم پوشيده اى را در من نهاده اند كه اگر بِدان دَم زنم ، همچون طناب دَلْوى كه به سرعت در چاهى عميق روان است، به لرزه در مى آييد!
بنا بر اين ، ممكن است جمله «مُحْتَمِل لِعِلْمِكُمْ» ، اشاره اى باشد به داستان موسى عليه السلام ^۳ كه نتوانست حكمتِ اقدامات همراهش عبدِ صالح (خضر عليه السلام ) را در سوراخ كردن كِشتى ، كُشتن پسربچّه و درست كردن ديوارى كه در حال فروريختن

( ۹۸ )

۰.مُحْتَمِلٌ لِعِلْمِكُمْ ، مُحْتَجَبٌ بِذِمَّتِكُمْ ، مُعْتَرِفُ بِكُمْ .

۰.بارِ دانش شما را پذيرنده ام و به پرده امان شما ، پناهنده ام و به [ جايگاه ]شما ، معترفم ...

توضيح واژه ها

مُحْتَمِل : حمل كننده ، پذيرنده ، نقل كننده ، فرا گيرنده . ^۱
مُحْتَجِب : پنهان كننده ، پوشاننده ، در پرده قرار دهنده . ^۲
ذِمَّة : عهد ، پيمان ، امان . ^۳
مُعْتَرِف : اقرار كننده ، اعتراف كننده ، قبول دارنده . ^۴

شرح

احتمال ، در جمله «مُحْتَمِلٌ لِعِلْمِكُم» ، به معناى پذيرش است و از حمل كردن مى آيد كه نوعى سنگينى در آن ، نهفته است . ^۵ اين سخن ، بدين معناست كه هر مطلبى از شما نقل شود ، آن را مى پذيرم ، هر چند ژرفاىِ آن را در نيابم . دانش اهل بيت عليهم السلام نيز بسيار گسترده بوده است و هر كسى نمى تواند مقتضاى آن را بپذيرد و تنها دسته اى خاص ، با موفّقيت در آزمون الهى ، مى توانند اقدامات خاندان وحى را ـ كه مبتنى بر علم و حكمت آنهاست ـ ، بپذيرند .
بر پايه روايتى ، امام صادق عليه السلام ، دانش اهل بيت عليهم السلام را بسيار دشوار و طاقت فرسا