امّتى ، گواهى را بياوريم و تو را بر اين امّت ، به گواهى ، فرا خوانيم ؟» ، روايت شده كه امام صادق عليه السلام فرمود :
اين آيه ، ويژه امّتِ محمّد صلى الله عليه و آله ، نازل شده است . در هر نسلى از اين امّت ، امامى از ما بر ايشان ، گواه و ناظر است ، و محمّد ، گواه بر ماست . ^۱
البته بايد دانست كه گواهى امامان عليهم السلام ، از آن رو پذيرفته است كه برگزيده خدا هستند و خداوند ، آنان را از هر گونه پليدى اى ، پاك گردانيد و از خطا و اشتباه ، مصون داشت و سپس ، آنان را به عنوان شاهدان خود قرار داد ، چنان كه بر پايه روايتى ، امام على عليه السلام مى فرمايد :
إنَّ اللّهَ ـ تَبارَكَ وَ تَعالى ـ طَهَّرَنا وَ عَصَمَنا وَ جَعَلَنا شُهَداءَ عَلى خَلقِهِ . ^۲ همانا خداوند ـ تبارك و تعالى ـ ، ما را پاك گردانْد و معصوم داشت و ما را بر آفريدگانش ، گواه گرفت .
اينك اين پرسش پديد مى آيد كه : آيا غير از خداوند ، كسى مى تواند شاهدِ اعمال بندگان باشد؟ قرآن ، در اين باره مى فرمايد :
«وَ قُلِ اعْمَلُواْ فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ . ^۳ و بگو : عمل كنيد . پس به زودى ، خدا و پيامبرش و مؤمنان ، اعمال شما را خواهند ديد» .
مقصود از مؤمنانى كه در كنار خدا و پيامبرش ، شاهد اعمال مردم هستند ، امامان اند و براى همين ، در فرهنگ شيعه ، عرضه اعمال بندگان به پيشوايان معصوم ، امرى پذيرفته شده است و امامِ معصوم ، براى اصلاحِ رفتار مؤمنان ، از آگاهى خويش ، بهره مى برد و با آشكار كردن برخى نكات پنهانى ، مؤمنان را در مسيرِ صحيح ، قرار مى دهد .

اينك ، چگونگى گواهىِ امامان عليهم السلام و روش هاى هدايتى آنان را بررسى مى نماييم :

گواهان راستين

هدفِ خلقت ، بسيار فراتر از آن است كه ميوه خلقت ، يعنى انسان ، به حال خود رها شود . زمين و آسمان ، براى انسان آفريده شده تا انسان ، راه اصلى را در يابد و بندگى خدا را به جاى آورد . بنا بر اين ، خداوند ، گواهانى راستين را برگزيده است تا سيرِ حركت آدمى را كنترل كنند و آنان را به راه راست ، ره نمون شوند . عبارت «شُهداء على خلقه» ، ويژگى گواهى دادن اهل بيت عليهم السلام را نشان مى دهد كه ريشه در فرهنگ قرآنى دارد . قرآن ، در باره گواهان بر مردم ، مى فرمايد :
«وَكَذَ لِكَ جَعَلْنَـكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُواْ شُهَدَآءَ عَلَى النَّاسِ وَ يَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا . ^۱ و اين چنين ، شما را امّتى ميانه قرار داديم تا بر مردم ، گواه باشيد و پيامبر ، بر شما ، گواه باشد» .
روايت شده كه امام صادق عليه السلام ، در تفسير اين آيه فرمود :
نَحْنُ الاُمَّةُ الوُسْطى وَ نَحْنُ شُهَداءُ اللّهِ عَلى خَلقِهِ وَ حُجَجُهُ فِى أرضِهِ . ^۲ ماييم آن امّت ميانه ، و ماييم گواهان خدا بر آفريدگانش و حجّت هاى او بر روى زمينش .
در متون روايى شيعه ، اهل بيت عليهم السلام ، بارها به عنوان گواهان راستين ، نام برده شده اند و در برخى متون ، شهادتِ سراى آخرت ، تنها ويژه معصومان عليهم السلام است و كسى را ياراى گواهى دادن در آن سرا نيست . اين متون ، در تفسير آياتى كه گواهى دادن قيامت را بيان مى كنند ، ديده مى شود . براى نمونه ، در تفسير آيه «فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِن كُلِّ أُمَّة بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَى هَـؤُلَاءِ شَهِيدًا ؛ ^۳ چگونه خواهد بود آن گاه كه از هر