۱. هدايت عام

اين گونه از هدايت الهى ، نشان دادن راه است و به گروه خاصّى اختصاص ندارد ؛ بلكه براى همه بندگان ، اين شيوه ، هموار است :
«إِنَّا هَدَيْنَـهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَ إِمَّا كَفُورًا . ^۱ ما راه را به او (انسان) بنموديم ، خواه سپاس گزار باشد و خواه ناسپاس» .
آدمى ، با شكرگزارى و پاسِ نعمت را نگه داشتن ، به سرمنزل مقصود مى رسد و رَهجوى ناسپاس ، در اين مسير ، ناكام مى مانَد . خداوند ، هر دو مسير را به انسان ها نمايانده است و در فطرت آدميان ، خوبى ها و بدى ها را آشكار گردانيده است :
«وَ هَدَيْنَـهُ النَّجْدَيْنِ . ^۲ و دو راه (خير و شر) را به او نموديم» .
پيامبران ، وظيفه دارند تا چراغ فطرت آدميان را بر افروزند و با بيم و اندرز خود ، فطرت آنان را تقويت نمايند.

۲. هدايت خاص

نوع ديگر از هدايت و راه نمايى، رساندن به مقصد است. در اين شيوه ، تنها راه نشان داده نمى شود ، بلكه رهجو را به مقصد مى رسانند و در جوارِ مطلوب ، آرامش مى يابد. خداوند ، آنانى را كه از هدايت عامّ او بهره مند شده اند ، با هدايت ويژه خود ، به مقصد مى رساند . اين ، وعده الهى است كه براى تلاش كنندگان بااخلاص ، اين مسير ، محقَّق خواهد شد:
«وَ الَّذِينَ جَـهَدُواْ فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا . ^۳ و آنان كه در راه ما بكوشند ، هر آينه ، ايشان را به راه هاى خويش ، ره نمون مى شويم » .

ديگران ، او را به پاسِ ثروتش و يا از ترس شوكتش ، گرامى بدارند ، و او نيز احساسِ سرفرازى مى كند و خود را عزيز مى شمارد. چنين عزّتى ، تا زمانِ پايدارى قدرت و ثروت ، ادامه دارد و چنانچه اين دو ، رَخت بر بندند ، عزّت هم از بين مى رود. تاريخ ، نمونه هاى بسيارى از اين گونه انسان ها سراغ دارد . سلسله هاى گوناگون پادشاهان ، در هنگام نابودى ، معمولاً سرنوشتى ذلّت بار ، و خوارى اى رقّت انگيز داشته اند .

۲. عزّت واقعى

ارجمندى واقعى ، زمانى پديدار مى شود كه سرچشمه عزّت ، زوال ناپذير و دائمى باشد. چنين عزّتى ، هرگز از ميان نمى رود و هر روز ، شكوفاتر از گذشته مى شود. در چنين عزّتى ، افزون بر ارجمندى، نفوذناپذيرى هم وجود دارد و قلّه جانِ عزّتمند ، دست نيافتنى است . عزيز واقعى ، در برابر همنوعان ، سر فرود نمى آورد و خود را خوار نمى سازد. قرآن ، منبعِ عزّت واقعى را چنين مى شناسانَد :
«مَن كَانَ يُرِيدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعًا . ^۱ هر كه ارجمندى مى خواهد ، پس [بداند كه] [بزرگى و] ارجمندى ، همه از آنِ خداست» .

راه رسيدن به عزّت

تمام عزّت ، در نزد خداست و هر كه با او ارتباط داشته باشد ، از عزّت او برخوردار است. خداوند ، راه رسيدن به عزّت را نيز به بندگانى كه خواستار آن اند، نشان مى دهد. اين راه نمايى ، همان هدايت الهى است.

انواع هدايت

هدايت ، بر دو گونه است : هدايت عام و هدايت خاص .