باديه نشينان گفتند : «ايمان آورديم» . بگو : ايمان نياورده ايد ؛ بلكه بگوييد : «اسلام آورده ايم» و ايمان ، هنوز در دل هاتان در نيامده است » .
قرآن ، كسانى را كه اسلام را به ظاهر پذيرفته اند ، مسلمان مى نامد ؛ امّا براى ورود به جرگه مؤمنان ، باور قلبى را شرط مى داند و تنها اعتراف زبانى را براى مؤمنان نمى پذيرد . مسلمان ، بايد حقايق اسلامى را حقيقتا باور كند تا مؤمن ، خوانده شود .

شرايط تحقّق ايمان

پيامبر صلى الله عليه و آله ، به امير مؤمنان عليه السلام سفارشى فرمود و ايشان ، سخنان پيامبر صلى الله عليه و آله را چنين نگاشت :
بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ . الإيمانُ ما وُقِّرَ فِى القُلُوبِ وَ صَدَّقَتهُ الأعمالُ ، وَ الإسلامُ ما جَرى عَلَى اللِّسانِ وَ حَلَّت بِهِ المُناكَحَةُ . ^۱ به نام خداوند بخشنده مهربان . ايمان ، آن است كه در دل ها جاى گيرد و درستى آن ، با عمل ثابت شود ؛ و اسلام ، آن است كه بر زبان بگذرد و با آن ، پيوند زناشويى حلال مى گردد .
آنچه از دقّت در آيات و روايات بر مى آيد ، آن است كه هر شخص با گفتن شهادتين ، يعنى «أشهد أن لا إله إلّا اللّه » و «محمّدا رسول اللّه » ، جامه اسلام بر تن مى كند و مسلمان خوانده مى شود ؛ ولى مؤمن بايد سه شرط را در خويش ، محقّق گردانَد : اقرار ، اعتقاد ، و رفتار .
مسلمان ، براى رسيدن به مرتبه ايمان ، بر يگانگى خدا و پيام آورى پيامبر اسلام ، اعتراف مى نمايد و پس از آن ، از صميم قلب ، به يكتايى خدا و رسالت حضرت ختمى مرتب ، باور دارد . هر گاه باورِ وى در رفتار و كردارش نمايان شد و خداى را در همه جا حاضر و ناظر يافت ، به مرتبه ايمان ، تشرّف مى يابد و «مؤمن» خوانده مى شود . مؤمن ، نمى تواند خدا را باور نمايد ، امّا از غير او مدد بجويد . مؤمن واقعى ،

( ۱۴ )

۰.وَ أبْوابَ الإْيمانِ .

۰.و دروازه هاى ايمان ...

توضيح واژه ها

أبواب : جمع «باب» ، به معناى در ، دروازه . ^۱
الإيمان : باور ، اعتقاد ، يقين . ^۲

شرح

دروازه ، راه اصلى ورود به شهر يا قلعه است و راه هاى ديگر ، خطرناك و نامطمئن هستند . ايمان نيز قلعه مستحكمى است كه دروازه آن ، امامان عليهم السلام هستند و بنا بر اين ، هيچ مؤمنى از شناخت آنان بى نياز نيست . واژه ايمان ، در عبارت «أبواب الإيمان» ، با توجّه به تفاوت واژگان «اسلام» و «ايمان» ، گزينش شده است .

تفاوت «اسلام» و «ايمان» ^۳

از نخستين روزهاى پيدايش اسلام ، مرزهاى اسلام و ايمان ، مشخّص شد و قرآن مجيد ، به مسلمانانى كه ادّعاى ايمان دارند ، در حالى كه به مراتب ايمان دست نيازيده اند ، هشدار مى دهد و مى فرمايد :
«قَالَتِ الْأَعْرَابُ ءَامَنَّا قُل لَّمْ تُؤْمِنُواْ وَ لَـكِن قُولُواْ أَسْلَمْنَا وَ لَمَّا يَدْخُلِ الْاءِيمَـنُ فِى قُلُوبِكُمْ . ^۴