توحيدى سودمندتر باشد ، انجام دادن آن ، بيشتر مورد تأكيد است و بر اين اساس ، زيارت خويشاوندان ، اهل ايمان ، دانشمندان ، اولياى الهى و بويژه خاندان خاتم انبيا صلى الله عليه و آله ، در زندگانى و پس از مرگ آنها ، توصيه شده است .

زيارت اَحيا

زيارت اهل ايمان ، به قدرى در سازندگى فردى و اجتماعى انسان مؤثّر است كه در برخى از روايات ، همسنگ زيارت خداوند متعال و يا زيارت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شمرده شده است . بنا به روايتى ، پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرموده است :
مَن زارَ أخاهُ المُؤمِنَ إِلى مَنزِلِهِ لا حاجَةً مِنهُ إليهِ كُتِبَ مِن زُوّارِ اللّهِ ، وَ كانَ حَقيقا عَلَى اللّهِ أَنْ يُكْرِمَ زائِرَهُ . ^۱ هر كه نه به قصد نيازخواهى ، بلكه به نيّت ديدن برادر مؤمن خود به خانه او برود ، از ديداركنندگانِ خدا شمرده مى شود و بر خداست كه ديدار كننده خود را گرامى بدارد .
و در حديثى ديگرى از ايشان ، آمده است :
مَن زارَ أَخاهُ فى بَيتِهِ قالَ اللّهُ عز و جل لَهُ : أنتَ ضَيفِى و زائِرى ، عَلىَّ قِراكَ وَ قَد أوجَبْتُ لَكَ الجَنَّةَ بِحُبِّكَ إيّاهُ . ^۲ هر كه براى ديدن برادر خود به خانه اش برود ، خداوند عزّوجلّ به او مى فرمايد : «تو ميهمان و زائر من هستى . پذيرايى از تو ، برعهده من است و من ، به پاداش محبّت تو نسبت به او ، بهشت را بر تو واجب كردم» .
و در روايت ديگرى از پيامبر صلى الله عليه و آله ، مى خوانيم :
مَن زارَ عالِما فَكَأَنَّما زارَنى . ^۳ هر كه دانشمندى را ديدار كند ، گويى مرا زيارت كرده است .
گفتنى است كه در مورد خويشاوندان ، افزون بر زيارت ، نيكى كردن و بذل مال نيز

بودن با اوست .
گفتنى است كه معناى عرفى «زيارت» نيز ريشه در اصل لغوى آن ، يعنى ميل و عدول دارد . بنا بر اين ، مفهوم واژه «زيارت» ، با معناى واژه هايى مانند : رؤيت ، مشاهده و اِبصار ، متفاوت است ؛ زيرا در اين واژه ها ، تنها مفهوم ديدارْ منظور است ؛ ولى در واژه «زيارت» ، ديدار همراه با ميل و محبّت و اُنس و اِكرام ، مورد توجّه قرار دارد .

ريشه يابى «زيارت» در فطرت انسان

انسان ، ذاتا موجودى اجتماعى است كه با همنوع خود ، اُنس مى گيرد و رابطه اجتماعى برقرار مى نمايد . از اين رو ، ديدار همراه با ميل و محبّت انسان ها با يكديگر ، ريشه در فطرت آنها دارد و زيارت ، در واقع ، تأمين كننده يكى از نيازهاى فطرى انسان است .
اين نياز فطرى ، پس از مرگ محبوب انسان نيز ادامه دارد ، هر چند ممكن است از شدّت آن ، كاسته گردد . به دليل همين نياز فطرى ، زيارت قبور دوستان و نزديكان ، كمابيش ، در ميان همه اقوام و ملل جهان ، مرسوم است .

زيارت از نگاه اسلام

از آن جا كه اسلام ، آيينى فطرى است ، به موضوع زيارت ، توجّه ويژه اى دارد . احاديث اسلامى ، به منظور بهره گيرى هر چه بيشتر از اين نياز طبيعى انسان ها در جهت رشد و شكوفايى آنها و ساختن جامعه آرمانى ، ره نمودهاى ارزنده اى در باره زيارت ، ارائه كرده اند .
نكته قابل توجّه ، اين كه با تأمّل در احاديث پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام ، معلوم مى شود كه معيار توصيه و تشويق آنان به زيارت ، ميزان تأثير و نقش آن در سازندگى فردى و اجتماعىِ انسان است و بدين سان ، هر چه زيارت براى ساختن جامعه