سه چيز ، نشانه بزرگوارى آدمى است : خوش خويى ، فرو خوردن خشم ، و فرو هِشتن چشم [ بر آلودگى ها ] .
انسان هاى بزرگوار ، از مشاهده كاستى ها خشمگين مى شوند ؛ امّا كريمانه ، رفتار مى كنند و خشم خود را فرو مى بَرَند ، زيرا خشم آنان ، تنها در برابر دشمنانى است كه مرزهاى الهى را زير پا مى گذارند . هنر بزرگواران ، خويشتندارى است كه از عهده هر كسى بر نمى آيد . آنان ، نفس سركش را مهار كرده اند .
نمونه اى از برخورد كريمانه ، در رفتار امام سجّاد عليه السلام مشاهده مى شود . خدمتكارِ وى ، كارى انجام داد كه استحقاق تنبيه داشت . برده خوش ذوق ، قسمتى از اين آيه قرآن را خواند كه : «وَالْكَـظِمِينَ الْغَيْظَ ؛ و فرو بَرَندگان خشم» . امام عليه السلام فرمود : «خشم خود را فرو بردم» .
آن برده ، سپس قسمت ديگرى از آن آيه را تلاوت كرد : «وَالعَافِينَ عَنِ النّاسِ ؛ و در گذرندگان از مردمان » . امام عليه السلام فرمود : «خداوند از تو در گذشت» .
وى سرانجام ، آيه را تكميل كرد : «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ؛ خداوند ، نيكوكاران را دوست دارد » . ^۱ امام عليه السلام او را آزاد كرد . ^۲
فرو هِشتن چشم و كنترل آن ، نشانه ديگرى براى شناخت بزرگواران است . انسان شريف ، به محرمّات الهى خيره نمى گردد و به راحتى ، از حرام ، چشم مى پوشد . قرآن ، از مردان و زنان باايمان مى خواهد كه حرمت چشم خود را حفظ كنند :
«قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّواْ مِنْ أَبْصَـرِهِمْ ... وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَـتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَـرِهِنَّ . ^۳ به مردان با ايمان بگو كه ديدگان خويش را فرو پوشند ... و به زنان مؤمن بگو كه ديدگان خويش را فرو پوشند » .

از بزرگوارى انسان است : گريستن او بر زمان از دست رفته اش ، اشتياق او به زادگاهش ، و نگاه داشتن دوستان ديرينه اش .
انسان هاى بزرگوار ، براى زمان از دست رفته ، اندوهگين اند ، اهل مراقبه هستند و نگران سرمايه گران بهاى عمر خويش اند . آنانى كه روزگار جوانى را پشت سر نهاده اند ، در حسرت توانايى خود كه به بيهودگى از دست داده اند ، افسوس مى خورند و دريغاگويند . البته اين دريغ و حسرت ، به آنان ، فرصتى مى دهد كه به فردا بنگرند و از عمر خويش ، بهره ببَرند و با نگاهى به گذشته ، آينده اى روشن براى خود ، ترسيم كنند . بى ترديد ، كسانى كه تنها سرمايه آنها دريغ خوردن بر گذشته است ، از امروز هم غافل مى مانند و به آينده هم نخواهند رسيد .
يكى ديگر از نشانه هاى بزرگوارى ، يادكردِ دوستان قديمى است . نشانه انسان بزرگوار ، با هر مقام و مسئوليتى ، آن است كه ياران ديرآشناى خود را فراموش نكند كه اعتماد به دوستان كهن ، افزون تر و ريشه دارتر است ؛ زيرا پايه هاى دوستى خود را بر اساس محبّت ذاتى استوار كرده اند و چون دغلْ دوستانى نيستند كه انگيزه شان از محبّت ، دست يازيدن به مقام و ثروت است .
وطنْ دوستى (حبّ الوطن) و علاقه به زادگاه نيز نشانه ديگرِ بزرگوارى است و شايد بتوان اين نكته ظريف را دريافت كه علاقه به زادگاه ، يعنى عشق به سرزمينى كه فرد از آن برخاسته و به آن ، وابسته است . ملكوت ، وطن اصلى انسان است كه هماره ، به او دل بسته است :

مرغ باغ ملكوتم ، نِيَم از عالم خاك
چند روزى قفسى ساخته اند از بدنم .
امام صادق عليه السلام ، نشانه هاى ديگرى براى كرامت بر مى شمُرَد و در روايتى مى فرمايد :
ثَلاثَةٌ تَدُلُّ عَلى كَرَمِ المَرءِ : حُسنُ الخُلْقِ ، وَ كَظمُ الغَيْظِ وَ غَضُّ الطَّرفِ . ^۱