برادرى افكند.۱
۱۶۶۳. امام باقر عليه‌السلام ـ در باره سخن خداى عز و جل: «و تأليف قلوب شده‌ها»۲ ـ: گروهى از رؤساى قبيله‌ها بودند كه پيامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله به آنها چيزهايى عطا مى‌كرد تا دلشان را به سوى اسلام بكشاند، و اين در هر زمانى هست، هر گاه كه زمامدار جامعه به آن نياز داشته باشد.۳
۱۶۶۴. امام باقر عليه‌السلام: تأليف قلوب شده‌ها،۴ كسانى بودند كه خدا را يگانه مى‌شمردند و عبادت هر معبود ديگرى جز خدا را كنار نهاده بودند ؛ ولى شناخت [و عقيده به]اين كه محمّد پيامبر خداست، در دل‌هايشان راه نيافته بود، و پيامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله با آنها اُلفت مى‌جست و به آنها آگاهى مى‌داد تا شناخت يابند و به آنها [آموزه‌هاى دينى را]مى‌آموخت.۵
۱۶۶۵. الكافى ـ به نقل از زُراره ـ: از امام باقر عليه‌السلام در باره مقصود خداوند عز و جل از: «و تأليف قلوب شده‌ها» پرسيدم. فرمود: «آنها مردمى بودند كه به يگانگى خداوند عز و جل ايمان آوردند و پرستش غير خدا را كنار گذاشتند و گواهى دادند كه معبودى جز خداى يكتا نيست و محمّد صلى‌الله‌عليه‌و‌آله فرستاده خداست ؛ امّا با اين حال در برخى از آنچه محمّد صلى‌الله‌عليه‌و‌آله آورده بود، شك داشتند. از اين رو، خداوند عز و جل به پيامبر خود دستور داد كه به وسيله پول و بخشش، دل‌هايشان را به دست آوَرَد،
1.. دَفَنَ اللّه‌ُ بِهِ الضَّغائِنَ وأَطفَأَ بِهِ الثَّوائِرَ ، ألَّفَ بِهِ إخوانا . . . نهج البلاغة : الخطبة ۹۶ ، بحار الأنوار : ج ۱۶ ص ۳۸۰ح ۹۲ .
2.. توبه : آيه ۶۰ .
3.. ـ في قَولِ اللّه‌ِ« عز و جل وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ » ـ : قَومٌ يَتَأَلَّفونَ عَلَى الإِسلامِ مِن رُؤَساءِ القَبائِلِ ، كانَ رَسولُ اللّه‌ِ صلى‌الله‌عليه‌و‌آله يُعطيهِملِيَتَأَلَّفَهُم ، ويَكونُ ذلِكَ في كُلِّ زَمانٍ ، إذَا احتاجَ إلى ذلِكَ الإِمامُ فَعَلَهُ (دعائم الإسلام : ج ۱ ص ۲۶۰ ، بحار الأنوار : ج ۹۶ ص ۷۱ ح ۴۵) .
4.. اصطلاح «المؤلّفة قلوبهم» كه در متن عربى آمده است ، به آيه ۶۰ از سوره انفال اشاره دارد كه مستحقّان زكات را معيّن مى‌كند و يك دسته را كسانى قرار مى‌دهد كه براى جلب محبّت آنها و تأليف قلوبشان ، لازم است مالى در اختيارشان نهاده شود ، مانند آنچه در تقسيم غنائم جنگ حنين رخ داد . م
5.. المُؤَلَّفَةُ قُلوبُهُم قَومٌ وَحَّدُوا اللّه‌َ وخَلَعوا عِبادَةَ مَن يُعبَدُ مِن دونِ اللّه‌ِ ، ولَم تَدخُلِ المَعرِفَةُ قُلوبَهُم أنَّ مُحَمَّدَاً رَسولُاللّه‌ِ ، وكانَ رَسولُ اللّه‌ِ صلى‌الله‌عليه‌و‌آلهيَتَأَلَّفُهُم ويُعَرِّفُهُم لِكَيما يَعرِفوا ، ويُعَلِّمُهُم الكافي : ج ۲ ص ۴۱۱ ح ۱ ، تهذيب الأحكام : ج ۴ ص ۵۰ ح ۱۲۹ .
