بنا بر اين، همچنان كه امام خمينى رحمه‌الله نيز تصريح نموده است،^۱ در عصر حاضر كه سنّت‌هاى گذشته در ارتباط با بيعت با رهبر، منسوخ گرديده‌اند، اين پيمان مى‌تواند از طريق همه‌پُرسى‌ها، يا صندوق‌هاى رأى و يا از طريق نمايندگان مردم، منعقد شود و احكام بيعت بر آن مترتّب گردد.

فرار نكردن در نبرد، ذكر شده است كه به نظر مى‌رسد تعارضى ميان آنها نيست و مقصود، به كارگيرى همه توان در مبارزه با دشمن است.

گفتنى است كه اين بيعت، دو نام دارد: يكى «بيعت رضوان»؛ زيرا خداوند متعال، از كسانى كه در اين پيمان شركت كرده‌اند، اظهار رضايت كرده، و ديگرى، «بيعت شجره»؛ زيرا اين بيعت در زير درخت، صورت گرفته است.

۷. بيعت پيروزى

پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله پس از فتح مكّه در سال هشتم هجرى، افزون بر مردان با زنان نيز بيعت نمود؛ امّا مُفاد و چگونگى بيعت مردان با زنان، متفاوت بود. در برخى از احاديث آمده كه مُفاد بيعت مردان، «فرمانبرى از خدا و پيامبر در حدّ توان» بوده و در برخى، مُفاد آن، «اسلام، ايمان و جهاد» و در برخى ديگر، «اسلام و شهادت» ذكر شده است. بنا بر اين، مى‌توان گفت: موادّ پيمانى كه پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله با مردان داشته، متفاوت بوده است ؛ امّا موادّ بيعت زنان، همان است كه در آيه ۱۲ از سوره ممتحنه آمده است، يعنى: «دورى از شرك»، «پرهيز از دزدى و فحشا» و «مخالفت نكردن با پيامبر در كارهاى نيك».

چگونگى بيعت

با تأمّل در احاديثى كه كيفيت بيعت مسلمانان را با پيامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله بيان كرده‌اند،^۱ مى‌توان گفت كه چگونگى بيعت گرفتن در نظام اسلامى، بستگى به سنّت و فرهنگ جامعه در انعقاد اين پيمان دارد، مشروط به اين كه سنّت مردم با احكام قطعى اسلام در تضاد نباشد. از اين رو، پيامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله در بيعت با مردان، همان سنّت متداول آن دوران را پذيرفت؛ ولى در مورد بيعت با زنان، با مصافحه آنها از روى لباس با پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله يا دستْ فرو بُردنشان در آبى كه ايشان دست خود را در آن فرو برده بود و يا با گفتن سخنى از جانب آنها، با آنان بيعت نمود.