629
گزیده سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه و آله

۴ / ۱۲

كم رفتن پيامبر صلّی الله علیه و آله به بازار و دعاى ايشان هنگام ورود به آن

۱۵۱۰. المستدرك على الصحيحين ـ به نقل از بريده ـ: پيامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله هنگامى كه وارد بازار مى‌شد، مى‌گفت: «به نام خدا. بار خدايا ! خير اين بازار و خير آنچه را در آن است، از تو مى‌خواهم و از شرّ آن و شرّ آنچه در آن است، به تو پناه مى‌برم. بار خدايا ! به تو پناه مى‌برم از اين كه در اين جا مرتكب سوگند دروغ، يا دچار معامله‌اى زيانمند شوم».۱

۴ / ۱۳

باز داشتن از برخى كسب‌هاى نكوهيده

۱۵۱۱. امام كاظم عليه‌السلام: مردى خدمت پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله آمد و به ايشان گفت: من اين فرزندم را سواد آموخته‌ام. حالا او را به چه شغلى بگمارم ؟
فرمود: «خدا پدرت را بيامرزد ! او را در هر شغلى بگذار ؛ امّا به پنج گروه مسپارش: سَبّاء، زرگر، قصّاب، گندم‌فروش و برده‌فروش».
مرد گفت: اى پيامبر خدا ! سَبّاء كيست ؟
فرمود: «[سَبّاء،] كسى است كه كفن مى‌فروشد و آرزوى مرگ افراد امّت مرا دارد، در حالى كه يك نوزادِ امّتم را از هر آنچه آفتاب بر آن مى‌تابد، بيشتر دوست دارم. امّا زرگر ؛ زيرا به زنگار گرفتن [دل‌هاى افراد]امّت من دامن مى‌زند، و قصّاب ؛ زيرا آن قدر حيوان مى‌كُشد كه رَحم از دلش رخت بر مى‌بندد، و گندم‌فروش ؛ زيرا خوراكى امّت مرا احتكار مى‌كند. اگر كسى با عنوانِ دزد، خدا را ديدار كند، در نزد من بهتر است از اين كه او را در حالى ديدار كند

1.. كانَ رَسولُ اللّه‌ِ صلى‌الله‌عليه‌و‌آله إذا دَخَلَ السّوقَ قالَ : بِسمِ اللّه‌ِ ، اللّهُمَّ إنّي أسأَلُكَ خَيرَ هذِهِ السّوقِ وخَيرَ ما فيها ، وأَعوذُ بِكَ مِنشَرِّها وشَرِّ ما فيها ، اللّهُمَّ إنّي أعوذُ بِكَ أن اُصيبَ فيها يَمينا فاجِرَةً أو صَفَقَةً خاسِرَةً المستدرك على الصحيحين : ج ۱ ص ۷۲۳ ح ۱۹۷۷ ، المعجم الكبير : ج ۲ ص ۲۱ ح ۱۱۵۷ .


گزیده سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه و آله
628

بر اين اساس، روشن مى‌شود كه چرا پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله و امير مؤمنان عليه‌السلام با قيمت‌گذارى مخالفت كرده و ضمنا با احتكار هم ستيز نموده‌اند. اين موضعگيرى، از سويى، از زيان و ظلم به توليد كننده ـ كه به پايين آمدن سطح توليد مى‌انجامد ـ پيشگيرى مى‌كند و از ديگر سو، عوامل افزايش بى‌ضابطه قيمت‌ها را از ميان مى‌بَرَد.

بدين ترتيب، فقيهانى كه قيمت‌گذارى را به صورت مطلق غير مجاز شمرده‌اند، ظاهرا به اين معنا نظر داشته‌اند.۱

اگر با دقّت به اين تحليل روى آوريم، مى‌توانيم بگوييم كه فتواى جايز نبودنِ قيمت‌گذارى، به قيمت‌گذارى در مقابل قيمت طبيعى نظر دارد ؛ امّا فتواى جواز كه از سوى برخى ديگر از فقيهان صادر شده مربوط به قيمت‌گذارى و تعيين قيمت خاص در مقابل قيمت غير طبيعى، به انگيزه رويارويى با عوامل ساختگىِ ماوراى افزايش قيمت‌ها به صورت وهمى و غير واقعى است. بر اين مبنا، ميان فتواى فقيهان در باره قيمت‌گذارى، ناسازگارى يافت نمى‌شود.

1.. گروهى از فقيهان ، قيمت‌گذارى را غير مجاز دانسته‌اند ، از جمله شيخ طوسى در النهاية فى مجرد الفقه و الفتاوىص ۳۷۴ و المبسوط (ج ۲ ص ۱۹۵) ، ابن زهره در الغنية (ر . ك : الجوامع الفقهيّة : ص ۵۲۸) ، محقّق در شرائع الإسلام (ج ۲ ص ۲۱) ، علاّمه در قواعد الأحكام (ج ۱ ص ۱۳۲) و المختصر المنافع (ص ۱۲۰) . حتّى در مفتاح الكرامة اين نظر اجماعى دانسته شده و در مقام تعليل چنين آمده است : «به دليل اجماع و خبرهاى متواتر ـ آن گونه كه در السرائر آمده ـ و نبودن اختلاف ميان مسلمانان در اين مسئله ، ـ چنان كه در مبسوط آمده ـ و نبودن اختلاف ميان شيعيان در اين مسئله ، آن سان كه در تذكره آمده است» . آية اللّه‌ خويى رحمه‌الله پس از فتوا دادن به جايز نبودن قيمت‌گذارى ، مى‌گويد : «آرى اگر فروشنده در قيمت‌گذارى اجحاف كند ، چندان كه گونه‌اى از احتكار شمرده شود ، حاكم اسلامى از آن جلوگيرى مى‌كند تا مالك كالا به قيمت بازار يا قدرى بيشتر كه در حدّ توان خريد مردم باشد ، آن كالا را بفروشد . مثلاً اگر بهاى يك كيسه گندم صد فلس باشد و احتكار كننده آن را به دو دينار بفروشد ، اين كار نيز نوعى احتكار است ، چنان كه پوشيده نيست» (مصباح الفقاهة : ج ۵ ص ۵۰۰) .

  • نام منبع :
    گزیده سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه و آله
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، عبدالهادي مسعودي (مترجم)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    اتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20453
صفحه از 868
پرینت  ارسال به