627
گزیده سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه و آله

۱. مراد از اين كه خداوند سبحان، قيمت‌گذار است چيست ؟

۲. چرا در زمان خشك‌سالى، پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله قيمت‌گذارى را مردود دانست و به شدّت با آن مخالفت نمود ؟

۳. اگر نظام قيمت‌گذارى در اسلام مُجاز نيست، نظارت بر قيمت‌ها چه مفهومى دارد و چرا امير مؤمنان عليه‌السلام فرمان داد كه قيمت‌ها عادلانه و دور از اجحاف تنظيم شوند ؟

قيمت‌گذار بودنِ خداوند

قيمت كالا، گاه طبيعى و گاه غير طبيعى است. قيمت طبيعى، در چارچوب وضعيت و زمينه‌هاى واقعى كالا و بازار قرار دارد، مانند: نوع، تعداد، سختىِ توليد، توزيع، نگهدارى، تقاضا و هر آنچه در تعيين قيمت حقيقى كالا تأثير دارد ؛ امّا قيمت غير طبيعى، ناشى از وضعيت‌هاى غير طبيعى است كه فروشنده آنها را پديد مى‌آورَد، مانند: احتكار، همداستانى بر قيمت معيّن، و ايجاد بازار سياه.

در پرتو اين تقسيم‌بندى، قيمتِ خدايى، همان قيمت طبيعى است. ظاهرا احاديثى كه قيمت‌گذارى را به خداوند سبحان نسبت مى‌دهند، از اين مفهوم حكايت دارند كه هر كالايى داراى قيمتى برآمده از زمينه‌هاى واقعىِ ايجاد و توليد آن كالا و حالت طبيعى بازار است. پس آنچه حاصلِ ميزان سختىِ توليد و وضع طبيعى بازار است، در قيمت طبيعى جلوه مى‌يابد كه به موجب اين احاديث، از جانب خداى سبحان است و چنانچه عوامل غير طبيعى به ميان نيايند، همين قيمت در بازار رواج مى‌يابد.

مخالفت پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله با قيمت‌گذارى

دسته‌بندى دوگانه قيمت كه به آن اشاره شد، چگونگى موضع دولت در مسئله قيمت‌گذارى را تبيين مى‌كند، بدين ترتيب كه اگر قيمت‌گذارى دولتى به معناى پايين آوردن قيمت طبيعى كالا باشد، در حقيقت، ستم به توليد كننده و آسيب‌رسانى به حركت توليد است. شك نيست كه پايين آوردن توليد، موجب واپس‌ماندگى اقتصادى است. از اين روى، دولت حق ندارد حتّى اگر بحران يا كمبودِ كالا پيش آمده باشد، قيمت كالاها را پايين‌تر از قيمت طبيعى ـ كه با سختىِ توليد و وضع طبيعى بازار، هماهنگ است ـ، تعيين كند ؛ بلكه وظيفه دارد با عوامل غير طبيعى ـ كه قيمت‌ها را از حدّ طبيعى بالاتر مى‌برند ـ، رويارويى كند.


گزیده سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه و آله
626

تبيين احاديث قيمت‌گذارى

احاديث قيمت‌گذارى را مى‌توان در چند دسته بدين شرح تقسيم كرد:

دسته يكم: احاديثى كه تصريح مى‌كنند خداوند سبحان، قيمت‌گذار و تعيين كننده بهاى كالاهاست، يا هموست كه فرشته‌اى را بر اين كار گماشته تا آن را تدبير كند.

دسته دوم: احاديثى از پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله كه مضامين احاديث دسته يكم را تأييد مى‌كنند و به موجب آنها، ايشان پيشنهاد مردم براى قيمت‌گذارى را قاطعانه رد كرده، آن را ستم و بدعت مى‌شمارد.

دسته سوم: احاديثى است كه دلالت دارند رهبرى و مديريت نظام اسلامى بايد بر رعايت عدالت در بازار نظارت داشته باشد و قيمت‌ها را به شكلى عادلانه تنظيم نمايد، به گونه‌اى كه نه فروشنده زيان ببيند و نه به خريدار، ستم شود.

دسته چهارم: حديثى كه نشان مى‌دهد امام على عليه‌السلام در دوران حكومتش هيچ گاه بر كالايى قيمت‌گذارى ننموده است ؛ امّا اگر كسى هماهنگ با بازار عمل نمى‌كرد، به او گفته مى‌شده كه مانند ديگران بفروشد و يا از بازار كناره بگيرد. البتّه اگر كالاى او بهتر از كالاى ديگران بود، حق داشت كه آن را گران‌تر بفروشد.

دسته پنجم: حديثى كه به موجب آن، پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله فروشنده‌اى را تحسين نمود كه كالايش را با انگيزه الهى به قيمتى پايين‌تر از بهاى بازار مى‌فروخت.

احاديث دسته‌هاى يكم، دوم و چهارم دلالت دارند كه در نظام اسلامى، نمى‌توان براى كالاها قيمت‌گذارى كرد ؛ ولى اين، خلاف فرمانى است كه امير مؤمنان عليه‌السلام به مالك اَشتر داد تا قيمت‌ها را به صورتى عادلانه و دور از اجحاف تنظيم نمايد.

براى روشن شدن مراد اين احاديث و دريافتن معنايى استوار و معيّن از آنها، پاسخگويى به اين سؤالات ضرورت دارد:

  • نام منبع :
    گزیده سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه و آله
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، عبدالهادي مسعودي (مترجم)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    اتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20629
صفحه از 868
پرینت  ارسال به