مكن) كه [اگر چنين نكنى،] نكوهيده و درمانده بر جاى مى‌نشينى».^۱

حديث

۱۴۸۵. امام صادق عليه‌السلام: خداوند به پيامبرش صلى‌الله‌عليه‌و‌آله آموخت كه چگونه انفاق كند و [ماجراى] آن، چنين است كه: نزد او قدرى طلا بود و او كراهت داشت كه شب را [با اندوخته طلا]سپرى كند. پس آن را صدقه داد و صبحگاهان، چيزى نداشت. نيازخواهى به سراغ او آمد ؛ امّا چيزى نداشت كه به وى ببخشد. آن نيازخواه به سرزنش او پرداخت و پيامبر ـ كه مهربان و دل‌نازك بود ـ، اندوهگين شد كه چرا چيزى براى بخشيدن ندارد ! آن گاه خداوند متعال، پيامبرش را با فرمان خويش، چنين تأديب فرمود: «و دست خويش به گردنت مبند (بخل و امساك مكن) و آن را يكسره هم مگشاى (به گزاف و زياده‌روى بخشش مكن) كه [اگر چنين نكنى،] نكوهيده و درمانده بر جاى مى‌نشينى». [بدين سان، به پيامبرش]مى‌فرمايد: مردم گاه از تو چيزى مى‌خواهند و عذرى [هم] از تو نمى‌پذيرند. پس اگر همه مالى را كه دارى از پيش بخشيده باشى، از مال، تهى‌دست شده‌اى [و توانِ انفاق نخواهى داشت].^۲

۱۴۸۶. سنن ابن ماجة ـ به نقل از عبد اللّه‌ بن عمرو ـ: پيامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله از كنار سعد كه در حال وضو بود، عبور كرد و به او فرمود: «اين اسراف براى چيست ؟».
گفت: آيا در وضو هم اسراف هست ؟
فرمود: «آرى ! اگر چه در كنار نهرى روان باشى».^۳

پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله آوردند و چون [با آب] عملش آوردند، فرمود: «اين چيست ؟».
گفتند: شربت بادام.
فرمود: «آن را از جلوى من برداريد. اين، نوشيدنىِ نازپروردگان است».^۱

۳ / ۴

ترغيب به نشان دادن توانگرى

قرآن

«امّا نعمت‌هاى پروردگارت را باز گو».^۲

حديث

۱۴۸۴. المعجم الكبير ـ به نقل از زهير بن ابى علقمه ضبعى ـ: مردى با ظاهرى زشت نزد پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله آمد. پيامبر فرمود: «آيا مالى دارى ؟». گفت: «آرى ؛ همه گونه مال دارم». فرمود: «پس بايد [اثرِ مال] بر تو ديده شود. هر آينه خداوند دوست مى‌دارد كه اثرِ [مال] خويش را بر بنده‌اش به نيكى بنگرد و نه تنگ‌دستى و نه تظاهر به تنگ‌دستى را دوست ندارد».^۳

۳ / ۵

ميانه‌روى

قرآن

«دستت را به گردنت مبند (بخل و امساك مكن) و آن را يكسره هم مگشاى (به گزاف و زياده‌روى بخشش