بنا بر اين، سنجش رفتار گزارش شده با محكمات قرآنى، سبب افزايش اعتماد به گزارش و اتقان استفاده از آن خواهد شد. طبيعى است كه سنجش با قرآن، ممكن است در برخى موارد به انكار و نفى رفتار گزارش شده از پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله و اهل بيت عليهم‌السلام منجر شود.

۳. سنجش با اصول كلّى حاكم بر رفتار معصومان عليهم‌السلام

نمونه‌ها و مصاديق رفتارهاى پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله و امامان عليهم‌السلام كه از روح الهى آنان نشئت گرفته و به رفتارشان سريان يافته است، فراوان و متنوّع اند و هر يك، زيبايى‌هاى خاص خود را دارد. آنچه در اين ميان مهم مى‌نمايد، كشف اصول كلّى حاكم بر رفتار معصومان عليهم‌السلام است كه ريشه در سنّت دارد و با داشته‌هاى عقل فطرى انسانى نيز هماهنگ است كه در دوره زندگى آنان و با توجّه به شرايط محيطى وقوع رفتار، مصاديق متفاوت و متنوّعى يافته است. از اين رو، لازم است اصول كلّى حاكم بر رفتار پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله و اهل بيت عليهم‌السلام، از مجموعه رفتارهاى جزئى آنان برداشت شوند و تمام رفتارهاى آنان با اين اصول، سنجيده گردد. بى ترديد، همگونى يا ناهمگونى گزارش يك رفتار با اصول حاكم بر رفتار، سبب افزايش يا كاهش اعتماد به آن گزارش و اثبات يا انكار آن مى‌گردد.

۴. توجّه به فضاى صدور

هر رفتارى كه گزارش گرديده، در فضا، زمان و مكان خاصّى واقع شده كه ويژگى‌هاى مخصوص و گاه منحصر به فرد داشته است. آشنايى با ويژگى‌هاى محيطى، فرهنگ عمومى، ويژگى‌هاى اجتماعى، ظرافت‌هاى موجود در عرف زمانه يا محلّ وقوع رفتار، حالات و روحيّات مخاطب يا مخاطبان و بسيارى از ظرافت‌هاى ديگر، در فهم دقيق آن رفتار، اثرگذارند.

۵. تمايز قضاياى شخصى و حقيقى

عمل و رفتار، فعلى خارجى اند كه بنا بر طبيعت قضاياى خارجى، تابعى از شرايط محيطى، زمان و مكان اند. منشأ رفتارِ جزئى خارجى هر فرد، اصول كلّى حاكم بر باورهاى شخص كنشگر است كه او را به انجام عمل و يا واكنشى خاص در آن شرايط، سوق داده است.

نتيجه، آن كه: رفتار خارجى پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله و اهل بيت عليهم‌السلام را ـ كه بر اساس شرايط محيطى

گفتنى است كه افزون بر دلايل اثبات كننده اعتبار وثوق صدورى، بهره گيرى از روش بررسى اسناد روايات و گزارش‌ها (برگرفته از مبناى وثوق سندى) در اثبات انتساب سيره ناكارآمد است ؛ زيرا اخبار گزارش كننده رفتار معصومان عليهم‌السلام در مصادر تاريخى و حديثى، با احاديث فقهى تفاوت اساسى دارند.

برخى از اين متون، بدون سند و به گونه مرسل هستند و بسيارى ديگر نيز از سند صحيح و معتبر برخوردار نيستند، از اين رو لازم است با استفاده از قرائن موجود در گزارش‌هاى مشابه، سنجش با اصول كلى برگرفته از قرآن و سنّت، ظن حاصل از فراوانى مصادر به ويژه مصادر كهن و... به صدور آنها اطمينان شود.

مرحله دوم: فهم و تحليل صحيح رفتار ۱. گردآورى خانواده حديث

فراوانى گزارش يك واقعه در منابع مختلف و با اسناد متفاوت بويژه در منابع كهن فريقين كه مؤلّفان آنها از مشرب‌هاى فكرى متفاوتى برخوردار باشند، سبب افزونى اعتماد به گزارش مى‌گردد.

افزون بر آن، براى آشنا شدن با ويژگى‌ها و ظرافت‌هاى يك رفتار، لازم است كه تمام گزارش‌هاى مرتبط با آن رفتار و واقعه در كنار هم قرار گيرند تا نماى دقيق‌ترى از آن رفتار به دست آيد ؛ چرا كه هر گزارش، نقطه‌اى از مجموعه نكات روشن كننده رفتار يا واقعه را تبيين مى‌كند. بدون تشكيل خانواده حديث، امكان دسترس همه‌جانبه به ويژگى‌هاى فعل كاهش مى‌يابد. بنا بر اين، تنها با فحص تام در اين حوزه مى‌توان عوامل تأثيرگذار بر انجام فعل را كشف كرد.

۲. سنجش با محكمات قرآنى

رفتار پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله و اهل بيت عليهم‌السلام همانند گفتارشان، از نظام فكرى الهى حاكم بر آنان سرچشمه مى‌گيرد. اين مجموعه ـ كه اساس و زيربناى آموزه‌هاى دين را تشكيل مى‌دهد ـ، نظام معرفتى منضبط، مرتبط و جامع دين است كه رفتار پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله و اهل بيت عليهم‌السلام را رقم مى‌زند.