27
گزیده سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه و آله

نيكوكارى صدق نمى‌كند.

بر اين اساس، يكى از مهم‌ترين اصولى كه پيروان اسلام بايد در سبك زندگى، بِدان توجّه كنند، احسان يا نيكوكارى است و از آن جا كه پيامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله پيش و بيش از ديگران، متعهّد به اين اصل بوده، سيره ايشان، بهترين الگو براى نيكوكارى است.

۵. ادب‌ورزى و هنجارگرايى

پيامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله تربيت يافته الهى و ادب‌آموخته محضر خداوند بود و مفهوم ادب، چيزى جز رعايت هنجارهاى عمومى و پاسداشت ارزش‌هاى انسانى نيست. پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله در سخن گفتن و سكوت كردن، در خنديدن و گريستن، در راه رفتن و نشستن و خوابيدن و ديگر امور لازم و طبيعى، و حتّى در قضاى حاجت، رفتار خلاف عرف و هنجارهاى جامعه از خود نشان نداده و گزارشى در دست نيست كه رفتارى را از پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله نشان دهد كه موجب انگشت‌نما شدن ايشان و يا كراهت و ناخرسندى همراهان و ياران وى شده باشد.

۶. ساده‌زيستى

پيامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله در طول زندگى خود، از تشريفات و تجمّل‌گرايى به دور بود و با آن كه هميشه تميز و خوش‌بو و پاكيزه بود و زيبا و آراسته مى‌نمود، خود را در هيچ يك از عرصه‌هاى زندگى به زخارف دنيا نيالود. او بر تكّه حصيرى مى‌خوابيد، بر درازگوشى بى‌پالان سوار مى‌شد و بسيارى از كارهاى شخصى‌اش را حتّى كارهايى مانند شير دوشيدن را خود انجام مى‌داد و پذيراى تازه‌واردان و ميهمانان مى‌گشت.

۷. ميانه‌روى

هفتمين اصل از اصول حاكم بر سيره نبوى، اعتدال يا ميانه‌روى است. امام على عليه‌السلام در توصيف سبك زندگىِ پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله مى‌فرمايد:

سيرَتُهُ القَصدُ وَ سُنَّتُهُ الرُّشدُ.۱

رفتارش ميانه‌روى و طريقه‌اش راه‌نمايى بود.

1.. ر . ك : ص ۵۲ ح ۲۲ ميانه‌روى .


گزیده سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه و آله
26

۳. دادگسترى

عمل كردن بر طبق موازين عدل و داد، و گسترش عدالت در جامعه، فلسفه اجتماعى بعثت همه انبياى الهى۱ و يكى ديگر از اصول بسيار مهمّ حاكم بر سيره پيامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله است. ايشان از جانب خداوند سبحان، مكلّف بود كه اصل عدالت را در جامعه پياده كند:

«وَ أُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَيْنَكُمْ.۲

فرمان يافته‌ام تا در ميان شما به عدل رفتار كنم».

البتّه پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله اين مأموريت الهى را به خوبى انجام داد. از ايشان روايت شده كه فرمود:

وَ اللّه‌ِ لا تَجِدونَ بَعدى رَجُلاً هُوَ أعدَلُ مِنّى.۳

به خدا سوگند، پس از من، كسى را نمى‌يابيد كه از من عادل‌تر باشد.

ايشان حتّى در نگاه‌هاى خود به ياران، عدالت مى‌ورزيد و وقتى در جمع ياران بود، نگاه‌هاى خود را ميان آنان تقسيم مى‌نمود.۴

۴. نيكوكارى

كلمه «اِحسان» به معناى «نيكوكارى» در فرهنگ قرآن و حديث، مانند واژه‌هاى: «خير»، «برّ» و «معروف» داراى مفهومى عام، و جامع انواع نيكوكارى‌هاست.

نيكوكار، كسى است كه كار نيكو را نيكو انجام مى‌دهد. به بيان ديگر، صدق مفهوم «نيكوكارى»، دو شرط دارد: يكى اين كه نفس كارى كه انجام مى‌شود، صحيح و نيكو باشد. بنا بر اين نيكوكارى در كار زشت، بى‌معناست. شرط دوم، اين كه علاوه بر نيكو بودنِ كار، چگونگى و شكل انجام آن نيز نيكو باشد ؛ بدين معنا كه كار نيكو اگر درست انجام نشود، انجام دهنده آن، نيكوكار نخواهد بود ؛ مثلاً اگر خدمت به كسى همراه با منّت باشد،

1.. «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَ أَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَ الْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بالْقِسْط ؛ ما رسولان خود را با دلايل روشن فرستاديم و با آنها كتاب [آسمانى] و ميزان [شناسايى حق و باطل و مقرّرات درست زندگى ]فرو فرستاديم تا مردم به عدالت قيام كنند» حديد : آيه ۲۵ .

2.. شورا : آيه ۱۵ .

3.. ر . ك : ص ۵۱ ح ۱۷ .

4.. ر . ك : ص ۱۷۵ (عدالت پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله در نگريستن به ياران) .

  • نام منبع :
    گزیده سیره پیامبر خاتم صلّی الله علیه و آله
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعي از پژوهشگران، عبدالهادي مسعودي (مترجم)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    اتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 21405
صفحه از 868
پرینت  ارسال به