ادب، حُسن خُلق و مدارا، كه بخش عمده سيره نبوى در زمينه‌هاى مختلف، از اين قبيل است.

دسته دوم: رفتارهايى كه زمان و مكان در چگونگى آنها نقش دارند، مانند: سبك لباس، خانه، مركب، مديريت جامعه، جنگ و... كه اين گونه موارد نيز در سيره نبوى شايان توجّه اند.

دسته سوم: رفتارهاى اختصاصى پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله كه بر پايه ويژگى‌هاى شخصيتى اند و نيز وظايف اختصاصى ايشان، كه قابليت الگوبردارى و سرمشق‌گيرى براى ديگران ندارند و فراوان هم نيستند.

در ميان اين سه دسته، رفتارهاى دسته اوّل، در همه مقاطع تاريخى و براى همه انسان‌ها، بهترين الگوى زندگى اند. رفتارهاى دسته دوم نيز هر چند به تناسب مقتضيات زمان و مكان، تغييرپذيرند، ولى روح سيره نبوى و اصول حاكم بر آن، در آنها سارى و جارى است. براى نمونه مى‌توان به سبك لباس پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله اشاره كرد كه با سبك لباس امام على عليه‌السلام و ديگر امامان، متفاوت بوده است. پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله لباس ساده و معمولى داشته و گاه در مناسبت‌ها مانند اعياد، از لباس‌هاى خاصّى نيز استفاده مى‌نموده؛^۱ ولى لباس امام على عليه‌السلام در ايّام خلافت، همانند لباس بينواترين افراد جامعه بوده است.^۲ امام على عليه‌السلام معمولاً لباسى كهنه و از جنس كرباس و پر از وصله بر تن مى‌كرد، به گونه‌اى كه گاه مورد اعتراض قرار گرفته است ؛^۳ ولى ديگر امامان اهل بيت عليهم‌السلام، از لباس‌هاى متعارف عصر خود استفاده مى‌كردند و گاه لباس‌هاى فاخر و گران‌قيمت مى‌پوشيدند.

اين اختلاف رفتار، به روشنى نشان مى‌دهد كه عنصر زمان در انتخاب جنس لباس و كيفيت پوشيدن آن نقش دارد. بنا بر اين نمى‌توان گفت كه سبك لباس پوشيدن پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله يا امام على عليه‌السلام يا ساير امامان، الگوى انتخاب لباس براى همه جوامع و در همه دوران‌هاست ؛

۲. ارزش تربيتى و الگودهى

يكى از راه‌هاى بنيادين و شناخته شده تربيت و رشد شخصيت و شكوفايى استعدادهاى انسان، آشنايى با سبك زندگى فرزانگان است.

اصولاً معرّفى الگوهاى نيكو و مطالعه سيره و روش زندگى شخصيت‌هاى برجسته و فرهيخته، يكى از سياست‌هاى بسيار مهمّ تربيتىِ اسلام است كه بايد مورد توجّه جدّى متصدّيان امر تعليم و تربيت در جوامع اسلامى قرار گيرد.^۱

بر اين اساس و با توجّه به اين كه پيامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله در بالاترين درجات كمالات انسانى قرار دارد، سيره زندگى آن بزرگوار، بهترين و سازنده‌ترين الگوى تربيتى است. در حديثى، پيامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله مى‌فرمايد:

خَيرُ السُّنَنِ سُنَّةُ مُحَمَّدٍ.^۲

بهترينِ سنّت‌ها، سنّت محمّد است.

و در حديثى از امير مؤمنان عليه‌السلام آمده است:

اِقتَدوا بِهَدى نَبِيِّكُم فَإنَّهُ أفضَلُ الهَدى، وَ استَنّوا بِسُنَّتِهِ فَإنَّها أهدَى السُّنَنِ.^۳

به روش پيامبرتان اقتدا كنيد ؛ چرا كه بهترين روش است، و سنّت (راه و رسم) او را در پيش بگيريد ؛ چرا كه راهبَرترينِ سنّت‌هاست.

گستره بهره‌گيرى از سيره نبوى

رفتارهاى پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله در زندگى، به سه دسته تقسيم مى‌شوند:

دسته اوّل: رفتارهايى كه زمان و مكان در چگونگى آنها نقشى ندارند، مانند: رعايت