مریه
مریه از واژگانی است که در حوزه شناختی شک و ریب در قرآن استعمال شده است. برای مشخص شدن واژههایی که در مراتب معرفت از دیدگاه قرآن قرار میگیرند، لازم است واژگان همبسته شک نیز بررسی شوند. همبستگی مفهومی این واژهها با شک البته به معنای تأیید قرآنی این همبستگی نیست، بلکه این واژهها از آن جهت همبسته شک معرفی شدهاند که در کتابهای لغت و تفاسیر برای شناسایی مفاهیم آنها از مفهوم شک استفاده شده است.
معنای لغوی مریه
دیدگاه لغتدانان در مورد واژه مریه را میتوان به چند گروه اصلی تقسیم کرد. بیشتر منابع لغوی مریه را همان شک دانستهاند و تمام استعمالات و اشتقاقات قرآنی آن را نیز در همین معنا تفسیر کردهاند.۱ گروه دیگری آن را شک همراه با جدل معرفی کردهاند۲ و برخی اصل آن را مطلق مجادله دانستهاند.۳ راغب اصفهانی مریه را اخص از شک دانسته، معنای آن را تردید در امری شناسانده است.۴ دسته دیگری از منابع لغت معنای اصلی مریه را مسح، استخراج و جریان یافتن چیزی دانستهاند.۵ ابنفارس آن را دربردارنده دو اصل مسح و استدرار شمرده، معنای شک را معنای شاذّی از این دو معنای اصلی به شمار آورده است:
1.. نک: فراهیدی، العين، ج۸، ص۲۹۵؛ ازهری، تهذيب اللغة، ج۱۵، ص ۲۰۴؛ صاحب بنعباد، المحيط في اللغة، ج۱۰، ص۲۸۲؛ جوهری، الصحاح، ج۶، ص۲۴۹۱؛ زمخشری، اساس البلاغة، ص۵۹۲.
2.. ابنسیده، المحكم و المحيط الأعظم، ج۱۰،ص۳۱۴؛ فیروزآبادی، القاموس المحيط، ج۴، ص۴۴۷.
3.. فیومی، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، ص۵۷۰.
4.. راغب اصفهانی، مفردات الفاط القرآن، ص۷۶۶.
5.. نک: ابنسیده، المحكم و المحيط الأعظم، ج۱۰، ص۳۱۴؛ زمخشری، الفائق، ج۳، ص۲۳۶؛ فیروزآبادی، القاموس المحیط، ج۴، ص۴۴۷.
