امور مادی
شک در قرآن تنها به موضوعات قیامت، خداوند، کتب آسمانی و نبوت پیامبران تعلق گرفته، اما ریب افزون بر این موارد، برخی از امور دنیوی و مادی - نظیر گواهی در قرض، بارداری زنان و انتظار مرگ - را نیز شامل شده است. این دسته از آیات در حقیقت موقعیتهایی از جهان خارج را ترسیم میکنند که در مظان اتهاماند؛ به همین دلیل، قرآن از واژه ریب در مواضع اتهام بهره برده است. نمونه روشن این موارد را میتوان در امور قرض و شهادت مشاهده کرد:
(وَلَا تَسْٔمُوا أَن تَكْتُبُوهُ صَغِيرًا أَوْ كَبِيرًا إِلَىٰ أَجَلِهِ ذَٰلِكُمْ أَقْسَطُ عِندَ ٱللَّهِ وَأَقْوَمُ لِلشَّهَادَةِ وَأَدْنَىٰ أَلَّا تَرْتَابُوا؛۱
و از نوشتن (بدهىِ خود)، كوچک باشد يا بزرگ، ملول نشويد؛ اين در نزد خدا به عدالت نزديکتر و براى شهادت مستقيمتر و براى جلوگيرى از ترديد و شک بهتر است).
مرحوم شیخ طوسی در تفسیر ریب در این آیه دو احتمال مطرح کرده است که در هر دو احتمال معنای تردید همراه با نوعی اتهام یافت میشود:
(وَ أَدْنى أَلَّا تَرْتابُوا) أي أقرب ألا تشكوا بأن ينكر من عليه الحق و قيل: بالا ترتابوا بالشاهد أن يضل.۲
سایر همنشینهای ریب در این آیه نیز بر فضای اتهام دلالت میکنند. عبارتهای (أَقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ) و (أَقْوَمُ لِلشَّهادَةِ) نشان میدهند که فضای حاکم بر امور مادی فضای همراه با نوعی نگاه اتهامگونه و سوءظن به طرف مقابل است. به همین دلیل، در این آیات از مفهوم شک - معنای تردید معرفتشناختی -
