المعانی که نوشته است:

فَهُمْ فِي رَيْبِهِمْ يَتَرَدَّدُونَ يتحيرون لأن إيمانهم صوري يظهرونه لكم خشية الوقوع بهم قتلا و أسرا و يبطنون الكفر.^۱

در صورتی که معنای ریب را تردید در نظر بگیریم، ترجمه آیه چنین خواهد بود: «دل‏های آنان مردد است؛ آنها در ترديد خود رفت و برگشت می‏کنند». فراز ابتدایی آیه گوشزد می‏کند که این افراد به خدا و روز قیامت ایمان ندارند، ولی از آنجا که در میان مسلمانان به زندگی مشغول‏اند، اظهار ایمان می‏کنند و در حقیقت ایمان قلبی ندارند و به جای آنکه در قلوب آنان ایمان باشد، ریب است. با این بیان تردد قلبی آنان یک تردد معرفت‏شناختی نخواهد بود؛ یعنی آیه چنین نص و ظاهری ندارد که آنان حق را نشناخته باشند و شبهات عقلی و غیر عقلی دلیل این تردد باشد، بلکه تردید آنان ایمانی است؛ چراکه آنان از حقانیت خداوند و روز جزا آگاه‏اند، اما به آن ایمان ندارند. به عبارت دیگر، تردد آنان در این آیه شامل رفت معرفت‏شناختی و بازگشت روان‏شناختی است؛ یعنی آنان به دلیل آنکه ادله کافی برای ایمان دارند، به سوی ایمان حرکت می‏کنند؛ اما بنا بر موانع غیر معرفت‏شناختی، نظیر تعصب و تقلید، به کفر باز می‏گردند. بنابراین، آن ‏چیزی که سبب این تردید می‏شود، امری نفسانی است که عاملی معرفت‏شناختی محسوب نمی‏شود، بلکه امری روان‏شناختی به شمار می‏رود. به هر صورت حتی اگر قلق و اضطراب نفسانی در معنای تردید وجود داشته باشد، نمی‏توان آن را یکی از مؤلفه‏های معنای ریب به شمار آورد، بلکه تنها می‏توان آن را نتیجه ریب دانست. شواهدی بر این تبیین دلالت می‏کنند که از این قرارند:

مطلق منع به سمت عقب معنا کرده که همان بازگرداندن چیزی را شامل می‏شود.^۱ در معنای يَتَرَدَّدُونَ نیز مفسران همان تحیر و سرگردانی را پذیرفته‏اند: از جمله زمخشری نوشته است:

يَتَرَدَّدُونَ‏ عبارة عن التحير، لأن التردّد ديدن المتحير، كما أنّ الثبات و الاستقرار ديدن المستبصر.^۲

بیشتر مفسران تردد را، که در حقیقت به معنای تکرار رفت و برگشت است، نشانه تحیر و سرگردانی دانسته‏اند. ابن‏عاشور آورده است: «و التردّد حقيقته ذهاب و رجوع متكرر إلى محلّ واحد و هو هنا تمثيل لحال المتحيّر بين الفعل و عدمه بحال الماشي و الراجع و قريب منه قولهم: يقدّم رجلا و يؤخر أخرى».^۳ همین تحلیل از آیه سبب شده بسیاری از مفسران معنای معرفت‏شناختی از ریب ارائه دهند. برای نمونه:

و معنى قوله‏ (فَهُمْ في‏ رَيْبِهِمْ‏ يَتَرَدَّدُونَ) أن الشاک متردد بين النفي و الإثبات غير حاكم بأحد الطرفين. و تقريره أن الاعتقاد إما أن يكون جازما أولا، فالجازم إن كان غير مطابق فهو الجهل و إن كان مطابقا فإما بضرورة أو نظر فهو العلم أولا و هو اعتقاد المقلد. و غير الجازم إن كان أحد الطرفين راجحا عنده فالراجع هو الظن و المرجوح هو الوهم، و إن تساوى الطرفان فهو الريب و الشک فلهذا كانت الحيرة و التردد من شأن صاحبه كما أن الثبات و الاستقرار ديدن المستبصر.^۴

برخی نیز مراد از این تردد را تردید ایمانی معنا کرده‏اند. نظیر تفسیر بیان