۷. کتاب‌هاي برجاي مانده تا سده دهم
کتاب «المشيخه» حسن بن محبوب
تصريح کننده: شهيد ثاني (م ۹۶۵ ق)
اين کتاب، يک بار توسّط ابو جعفر احمد بن حسين اَودي و بار ديگر، به دست داوود بن کوره قمي، باب‌بندي شده است. ۱ اين کتاب، در دسترس بسياري از دانشمندان شيعه بوده و از آن نقل کرده‌اند، مانند:
سيد مرتضي (م ۴۳۶ ق) در جوابات المسائل الواسطيات (درباره ميراث اهل ذمّه)؛ ۲ شيخ طوسي در تهذيب الأحکام (ج۱، ص۱۲۱ و ج۶، ص۱۵۹ و ج۷، ص۳۸۳)؛ ابن ادريس حلّي (م ۵۹۸ ق) در مستطرفات السرائر ۳ (ص۵۸۹ ـ ۶۰۰).
اين کتاب، در اختيار ابن طاووس نيز بوده و از آن در الأمان، فتح الأبواب، فلاح السائل، غياث سلطان الورى، الملاحم و محاسبة النفس ياد کرده است. مورد نقل شده در الأمان، در فتح الأبواب نيز آمده است. در اين نقل، امام صادق عليه السلام درستى قرعه را براى رسيدن به يک تصميم مشخّص و درست، بيان مى‌کند. ابن طاووس در الملاحم، خطبه‌اى از امام على عليه السلام نقل مى‌کند که آن را در جزءِ اوّل کتاب يافته است. در مورد اوّل از فلاح السائل، امام صادق عليه السلام روش درست به جاى آوردن نمازهاى واجب را بيان مى‌کند و مورد بعدي، مشتمل بر دعايى است که انسان بايد آن را در وقت سرگردانى و اضطراب بخواند. در اين جا، از نام مؤلّف ياد نشده؛ امّا نوري، مؤلّف را حسن بن محبوب دانسته است. ۴ مورد غياث، مربوط به وظايف مختلفى است که از طرف ميت مى‌توان انجام داد. در محاسبة النفس نيز، دعايى که امام باقر عليه السلام به يکى از اصحاب خود تعليم مى‌دهد، نقل شده است.
عدّه‌اي، پس از ابن طاووس نيز از اين کتاب نقل کرده‌اند: محقّق حلّى، در المعتبر (باب ايام الاستظهار، ج۱، ص۲۱۵)؛ يحيي بن سعيد حلّي (م ۶۸۹ ق) در الجامع للشرايع (باب في الاحصار والصد، ص۲۲۲)؛ علاّمه حلّي (م ۷۲۶ ق) در تذکرة الفقهاء (ج۲، ص۴۹۵) و مختلف الشيعة (ج۴، ص۴۱۰)؛ شهيد اوّل (م ۷۸۶ ق) در ذکري الشيعة (ج۲، ص۷۰)؛ ابن ابي جمهور احسائي (م ۸۸۰ ق) در عوالي اللآلي (ج۱، ص۳۴۰ و ج۴، ص۴۱). ۵
ظاهراً آخرين کسي که اين کتاب را در اختيار داشته، شهيد ثاني است. به گفته شيخ حرّ عاملي، شهيد ثاني، هزار روايت از کتاب مشيخه انتخاب کرده و در کتابي جمع آورده بود و شيخ حر، آن را به خطّ شهيد، ديده بود. ۶
