239
مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)

چهار. کتاب‌هاي مربوط به حضرت خديجه و فاطمه عليهما السلام

علي بن عبد الله خديجي، ۱ کتابي با عنوان خديجة و عقبها و أزواجها داشته است. درباره حضرت فاطمه( از بصريان، کتب بيشتري ذکر شده است و براي راويان کوفه، تنها دو کتاب با عنوان فدک، يکي از ابراهيم ثقفي و ديگري از عبد الرحمان بن کثير هاشمي، ۲ نام برده‌اند.

پنج . کتاب‌هاي با موضوع تاريخ امام حسن و امام حسين عليهما السلام

در تاريخ امام حسن عليه السلام، ابراهيم ثقفي و هشام کلبي، کتاب قيام الحسن عليه السلام، ابن عقده و عبد الرحمان بن کثير هاشمي، کتاب صلح الحسن عليه السلام و ابو مِخْنف، کتاب مقتل الحسن عليه السلام را نوشتند.
در مورد شهادت امام حسين عليه السلام، چند تن از اخباريان بزرگ کوفه، از جمله: ابو مخنف، جابر بن يزيد جُعفي، نصر بن مزاحم، هشام کلبي، نضر بن سويد ۳ و ابراهيم ثقفي، کتاب مقتل الحسين عليه السلام را نوشتند.

شش. کتاب‌هاي مربوط به امام سجّاد تا امام حسن عسکري

در اين باره، کتب زيادي از کوفيان وجود ندارد و تاريخ‌نگاران بصري، همچون: عبد العزيز جلودي، محمّد بن زکريا بن دينار و محمّد بن رهبان ديبلي، بيشتر به اين موضوع پرداخته‌اند. از کوفيان، ابو حمزه ثُمالي، کتاب معروف رسالة الحقوق را از امام سجّاد عليه السلام روايت کرده و حسن بن محمّد بن سماعه، ۴ کتاب وفاة ابي عبد الله عليه السلام را نوشته است.
کتاب‌هايي نيز در مورد زندگاني ائمّه عليهم السلام نوشته شده‌اند که از جمله آنها مي‌توان به: مواليد الأئمّة و أعمارهم، از احمد بن محمّد بن احمد بن طلحه عاصمي، ۵ أخبار الأئمّة و مواليدهم، از جعفر بن محمّد بن مالک، و وصايا الأئمّة، از محمّد بن حسين زَيات، اشاره کرد.
بنا بر اين، مجموع کتاب‌هاي نوشته شده درباره خديجه(، حضرت فاطمه( و امامانِ بعد از علي عليه السلام، به هجده مورد مي‌رسد.

1. وي راوي ضعيف و فاسد المذهب معرفي شده است (همان، ش۶۹۲).

2. وي ضعيف و واضع حديث معرفي شده است (همان، ش۶۲۱).

3. الفهرست، طوسي، ش۷۷۲.

4. راوي فقيه و ثقه واقفي (رجال النجاشي، ش۸۴؛ الفهرست، طوسي، ش۱۹۳).

5. راوي کوفي و ساکن در بغداد که ثقه و خير دانسته شده است (رجال النجاشي، ش۲۳۲).


مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)
238

سه. کتاب‌هاي مربوط به امير مؤمنان علي عليه السلام

راويان کوفي، به دليل تشيع و علاقه به اميرمؤمنان عليه السلام، و حضور ايشان در کوفه، در اين زمينه، کتاب‌هاي بسياري نوشتند. برخي ديگر نيز در مورد زندگي ايشان، از تولّد تا شهادت، به نگارش کتاب پرداختند:
وهب بن وهب ابو البَختري، ۱ کتابي با نام مولد امير المؤمنين داشت. علي بن عبد الله بن محمّد خديجي، کتابي درباره کارهاي امير مؤمنان عليه السلام با نام الصِّفينيات و الکوفيات نوشته بود که ظاهراً به سيره آن حضرت در جنگ صفّين و کوفه اختصاص داشت. اين کتاب، به گفته نجاشي، پر از اضافات و دروغ است. ۲ ابراهيم ثقفي نيز کتاب بيعة علي عليه السلام را نوشت.
درباره شهادت آن حضرت نيز چند نفر، کتاب مقتل امير مؤمنان عليه السلام را نوشته‌اند: ابراهيم ثقفي، جابر بن يزيد جُعفي، ابو مِخْنف، و هشام کَلْبي. همچنين معاوية بن عمّار دُهْني، کتابي با عنوان مزار امير المؤمنين عليه السلام ۳ را نوشت.
درباره فضايل اميرمؤمنان عليه السلام، حسن بن علي بن ابي حمزه و حسن بن علي طاطري کوفي، ۴ کتاب نوشتند. کتب ديگري نيز با عنوان مطلق المناقب و الفضائل، به دست راويان کوفي نوشته ‌شده که با توجّه به علاقه فراوان کوفيان به امام علي عليه السلام، دست کم تعدادي از آنها در فضايل ايشان بوده است. ابان بن تَغْلب، نصر بن مزاحم ۵ و احمد بن ابراهيم بن ابي رافع، ۶ از زمره اين مؤلّفان بوده‌اند.
عدّه‌اي نيز، خطبه‌هاي امام علي عليه السلام را جمع‌آوري کردند که عبارت‌اند از: ابراهيم بن محمّد ثقفي، ابراهيم بن سليمان نِهْمي، اسماعيل بن مهران سَکوني ۷ و زيد بن وهب جُهني. ۸ قضاوت‌هاي آن حضرت را نيز، ابو نصر محمّد بن قيس اسدي ۹ و عبد الله بن احمد بن عامر ۱۰ گرد آوردند.
در مورد جنگ‌هاي امام علي عليه السلام (جمل، صفّين و نهروان) اين افراد، کتاب نوشته‌اند: ابان بن تغلب، ابو مِخْنف، نصر بن مزاحم مِنْقَري، منذر بن محمّد قابوسي و ابراهيم ثقفي.
بنا بر اين، مجموع کتاب‌هاي مربوط به امير مؤمنان عليه السلام به ۲۳ مورد مي‌رسد.

1. همان، ش۱۱۵۵.

2. راوي کتاب نيز ضعيف و فاسد المذهب معرفي شده است (همان، ش۶۹۲).

3. همان، ش۱۰۹۶.

4. اين راوي، واقفي، شديدالعناد ومتعصب خوانده شده است (الفهرست، طوسي، ش۳۹۰).

5. رجال النجاشي، ش۱۱۴۸.

6. همان، ش۲۰۳.

7. همان، ش۴۹.

8. الفهرست، طوسي، ش۳۰۱.

9. اين راوي، از بزرگان عرب در کوفه، و نزديکان عمر بن عبد العزيز و يزيد بن عبد الملک شناسانده شده است (رجال النجاشي، ش ۸۸۰).

10. جدّ ششم اين راوي در کربلا با حسين عليه السلام، و جدّ هفتم وي در صفّين با علي عليه السلام بودند و در اين نبردها به شهادت رسيدند (همان، ش۶۰۶).

  • نام منبع :
    مکتب حديثي شيعه در کوفه (تا پايان قرن سوّم هجري)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3520
صفحه از 352
پرینت  ارسال به