۱. قم
شروع تشيع در قم، با مهاجرت اشعريان از کوفه به قم بود. نخستين فرد از اين خاندان که ساکن قم شد، سعد بن مالک بن اَحوَص بود ۱ و به تدريج، ديگر اعضاي اين خاندان در قم سکني گزيدند و محدّثان بزرگي از ميان آنها برخاستند. نخستين کسي که حديث کوفه را در قم رواج داد، ابراهيم بن هاشم است که کتاب‌هايي همچون: نوادر و قضاياي امير المؤمنين عليه السلام را داشته است. ۲
احمد بن محمّد بن خالد برقي، راوي و محدّثي کوفي است که پس از کشته شدن جدّش به دست يوسف بن عمر، در کودکي به همراه پدرش از کوفه گريخت و به برق‌رود (از روستاهاي قم) پناه آورد. برقي، به نقل از راويان ضعيفْ متّهم شده است و کتاب‌هايي داشته که مشهورترين آنها المحاسن، باب‌هاي بسياري داشت و اکنون فقط بخش‌هايي از آن باقي مانده است. ۳ عبد الرحمان بن ابي حمّاد صيرفي کوفي، راوي ديگري است که به قم رفت و در آن جا ساکن شد و راويان اين شهر از وي روايت کرده‌اند. وي صاحب‌خانه احمد بن ابي عبد الله برقي بود که به ضعف و غلو، متّهم شده است. ۴
همچنين بايد از حسين بن سعيد کوفي اهوازي ياد کرد که در آغاز، به همراه برادرش حسن، به اهواز رفت و از آن جا به قم منتقل شد و در منزل حسن بن اَبان سکونت کرد و در همين شهر درگذشت. شيخ طوسي، او را صاحب سي کتاب دانسته، ۵ که امروزه الزهد و المؤمن وي در دست است.
راوي ديگر، محمّد بن بشير است که اصلش کوفي بود، و به قم آمد و در اين شهر درگذشت. ۶
افزون بر آن، برخي از راويان ديگر مناطق، ساکن کوفه مي‌شدند و در اين شهر به نقل و سماع حديث مي‌پرداختند، از جمله، جعفر بن حسين بن علي بن شهريار قمي، که از بزرگان قم بود و به کوفه آمد و در اين شهر اقامت کرد. وي حتّي کتابي در زيارات و فضيلت کوفه و مساجد آن تأليف کرد. ۷ شيخ محدّثان قم، عبيد الله بن جعفر بن حسين حِمْيري، معروف به ابو العبّاس قمي نيز در اواخر قرن سوم هجري به کوفه آمد و راويان آن جا از او حديث بسياري شنيدند. ۸
