وثاقت و مذهب

وى از سران واقفيه بود و از ناحيه امام کاظم عليه السلام در مصر وکالت داشت و وجوه مختلف مالى را از شيعيان مي‌گرفت و به حضرت تحويل مي‌داد. چون نهاد وکالت، گسترش چشم‌گيرى يافته بود و از طرفى، امام عليه السلام در زندان به سر مى‌بُرد، امکان ارسال وجوه به ايشان نبود. به همين دليل، اموال زيادى از امام کاظم عليه السلام پس از شهادت آن حضرت، نزد وى بود. امام رضا عليه السلام براى او نوشت تا اموال را نزد ايشان بفرستد. وى ابتدا خوددارى کرد. امام رضا عليه السلام بر او خشم گرفت. وى پشيمان شد و توبه کرد و اموال را براى امام فرستاد؛ ^۱ ولي کشّي معتقد است که اتّهامي بر عثمان بن عيسي نيست.
همچنين، کشّى در اصحاب اجماع دسته سوم، پس از نام بردن شش نفر آخر از اصحاب اجماع، از بعضى نقل مي‌کند که به جاى ابن فضّال، از عثمان بن عيسى ياد کرده‌اند. ^۲ مرحوم خويي رحمه الله مي‌گويد:
وي در ابتدا منحرف بود و به امامت امام رضا عليه السلام اعتراف نداشت و اموال را بازنگرداند. از اين رو، توبه‌اش نيز ثابت نيست؛ زيرا از نصر بن صبّاح نقل شده، ولي به شهادت شيخ و ابن شهر آشوب، وي ثقه است و بر وي ادّعاي اجماع نيز شده است. ^۳
شيخ طوسى نيز در عدّة الاُصول مى‌فرمايد:
طايفه شيعه، بر عمل به روايات گروهي از راويان غير شيعي، در صورتي که در نقل روايت واثق باشند، اجماع دارند، از جمله: عبد الله بن بُکَير (از فطحيه)، سماعة بن مهران، علي بن ابي حمزه و عثمان بن عيسي (از واقفه)، بني فضّال، بني سماعه، طاطريون، ^۴ و برخي ديگر. ^۵

راويان

راويانى که از صفوان روايت کرده‌اند، بيش از شصت نفرند؛ از آنها مي‌توان افرادى مانند: اسماعيل بن مهران، فضل بن شادان، حسن بن على وَشّاء، ايوب بن نوح بن دُرّاج، ايوب بن عطية، سعد بن سعد، محمّد بن خالد برقى، جعفر بن عبد الله، حسين بن سعيد بن حمّاد بن مهران اهوازى، يعقوب بن يزيد را برشمرد. ^۱

روايات و آثار

نام صفوان، ۱۱۸۱ بار در اسناد روايات آمده است. ^۲ تعداد تأليفات صفوان را سى کتاب و رساله نوشته‌اند که شمارى از آن کتاب‌ها عبارت‌اند از: الآداب، التجارات، الفرائض، الصلاة، الصوم، الحج، الزکاة، النکاح، الطلاق، الشراء و البيع، العتق و التدبير، البشارات، مسائل عن ابى الحسن موسى عليه السلام، الوضوء، الوصايا، المحبّة و الوظائف، النوادر. ^۳ شيخ طوسى به نقل از ابن نديم، تجارات و شراء را دو کتاب مي‌داند.

۱۶. عثمان بن عيسي کلابي رواسي کوفي (زنده تا قبل از ۲۰۳ ق)

شيخ طوسى، وى را در شمار اصحاب امام کاظم و امام رضا عليهما السلام نام برده است. ^۴