علم را مقوله پایه در موضوع معرفت دانست؛ زیرا بیشترین اطلاعات نسبت به مقولات دیگر نظیر یقین، اطمینان، ظن و وهم در علم شکل می‏گیرد. واکنش رفتاری مناسب از طرف عامل شناسا در علم نسبت به سایر موارد بیشتر است. شکل کلی ذهنی و تصویر واضح‏تری از علم نیز وجود دارد و در نهایت امتیاز علم نسبت به مقولات هم‏عرض به ویژگی‏های اصلی است و در سطوح دیگر به امتیازات فرعی.

ویژگی‏های مقولات سطح فرودست

بیشترین وجوه شباهت

در این سطح افراد بیشترین وجوه شباهت و کمترین وجوه تمایز را از مقولات مجاور خود دارند. در این دسته مقولات هم‏زمان واجد ویژگی‏های مقوله سطح پایه و ویژگی‏های سطح خود هستند؛ به گونه‏ای که ویژگی‏های سطح پایه در همه به صورت مشترک وجود دارد و در ویژگی‏های مختص خود از یکدیگر تمایز می‏یابند. این وجوه تمایز مقدار بسیار کمی را به خود اختصاص می‏دهند. بنابراین هر مقوله‏ای که در این سطح قرار دارد، بیشترین شباهت و کمترین تمایز را با مقولات هم‏عرض خود دارد. به عبارت دیگر ویژگی‏های این سطح عبارت است از اطلاعات مقوله به اضافه اطلاعات بسیار جزئی‏تر.^۱

محتوای اطلاعاتی اندک

مقولات سطح فرودست از محتوای اطلاعاتی کمتری نسبت به سطح پایه برخوردارند. به عبارت دیگر مقولات در این سطح جزئی‏تر و تخصصی‏ترند؛ به صورتی که اگر از افرادی مختلف بخواهیم که فهرستی از ویژگی‏های این

است که هم‏عرض‏ها و شبیه‏های بیشتری دارد. به عبارت دیگر، مقوله پایه مقوله‏ای است که نسبت به مقوله فرادست خود، هم‏عرض‏های قابل توجه بسیاری داشته باشد. درحالی‏که در مقوله فرودست نیز اگرچه هم‏عرض‏هایی دیده می‏شوند، اما معمولاً این هم‏عرض‏ها به گونه‏ای انشقاقات مقوله پایه هستند و به همین دلیل در بیشتر موارد واژه مقوله پایه در آنها تکرار می‏شود. برای نمونه زمانی که وسایل خانه را تقسیم می‏کنیم، به اقسامی نظیر، صندلی، میز، کمد لباس تقسیم می‏شود؛ اما زمانی که تقسیم به سمت پایین حرکت می‏کند و قصد می‏کنیم که در سطح فرودست هر یک از این اقسام را تقسیم کنیم، ناچاریم برای مثال واژه صندلی را تکرار کنیم و می‏گوییم: صندلی گهواره‏ای، صندلی اداری، صندلی راحتی. به عبارت دیگر در مقوله پایه ویژگی‏هایی اساسی برای هر یک از مقولات وجود دارد که آنها را از مقولات هم‏عرض متمایز می‏سازد؛ اما در مقولات سطح فرودست همه ویژگی‏های اصلی که در سطح مقوله پایه وجود داشت در مقولات هم‌عرض نیز وجود دارد و تمایزها به ویژگی‏های فرعی و جزئی است.

بنابراین یکی از ویژگی‏های مهم مقوله پایه این است که در مقوله پایه امتیاز مقولات هم‏عرض به ویژگی‏های اصلی است به طوری که مقوله هم‌عرض ویژگی اصلی مقوله دیگر را ندارد؛ اما در مقوله فرودست امتیاز مقولات به ویژگی فرعی است. برای مثال مقوله پایه صندلی دارای ویژگی‏هایی اصلی است که آن را از میز متمایز می‏سازد، ولی مقوله صندلی گهواره‏ای ویژگی‏های اصلی صندلی را دارد و تمایز فقط در ویژگی‏های جزئی صورت می‏گیرد.

در تطبیق نمونه قرآنی می‏توان مقوله علم را نسبت به مراتب دیگر دانش در نظر گرفت. علم در قرآن مشکک دارای مراتب در نظر گرفته شده است. می‏توان