گوش بر انگشت احاطه کامل دارد. بلکه بخشی از انگشت در بخشی از گوش قرار می‏گیرد و مرزها با یکدیگر اتصال دارند. در موردی که بخشی از مسیرپیما در مرزنما قرار داشته باشد - مثال گل در گلدان - نیز می‏توان آیه زیر را به عنوان نمونه نشان داد:

(وَجَعَلْنا فِی الْأَرْضِ رَواسِی أَنْ تَمیدَ بِهِم).^۱

به‏یقین کوه‏ها درون زمین قرار ندارند و زمین آنها را احاطه نکرده، بلکه بخشی از آنها درون زمین است و بخشی از آنها خارج زمین قرار دارند. به این ترتیب ظرفیت در این آیه به معنای احاطه کامل نیست. بنابراین قرآن رابطه‏های گوناگونی از معنای ظرفیت را به کار برده است.

در بررسی موضوعی در نمابرداری ساختاری در روایات می‏توان مفهوم احاطه علمی را نشان داد. مفهوم احاطه در قرآن و روایات به دلیل دربرداشتن مفهوم ظرفیت فرایند علم را از دیدگاه متن تأسیسی قرآن و متون تفسیری روایات نشان می‏دهد. فرایندهایی که با واژه‏های ضبط، تقسیم، تجزیه و مانند آن در روایات گسترش یافته‏اند در حقیقت دیدگاه قرآن و روایات در چیستی علم را به نمایش می‏گذارند. احاطه به صورت حسی همان رابطه ظرف و مظروف را به نمایش می‏گذارد و هر یک از واژه‏هایی که در فرایند علم در روایات از قبیل تصور، تخیل، وقوف، ضبط، حوایه نما گردیده‏اند در واقع نشان‏دهنده نوع خاصی از احاطه یا ظرفیت‏اند.

از جمله مواردی که چیستی و فرایند علم را نشان می‏دهند، روایات محدودیت انسان در خداشناسی هستند. این روایات گونه‏های علم انسان را به تصویر می‏کشند و به طور ضمنی چرایی ناتوانی انسان در شناخت خداوند را بیان می‏کنند.

اهمیت دارد این است که تمامی این مفاهیم با مفهوم ظرفیت انتقال یافته‏اند. بنابراین ظرفیت از لحاظ رابطه‏ای که مسیرپیما و مرزنما در این مفهوم دارند نماهای متفاوتی را به تصویر می‏کشند. در کتاب‏های ادبی نیز معانی گوناگونی برای «فی» ذکر کرده‏اند،^۱ اما این معانی تقریباً همه بر اساس استعمالات و توسعه در معنای ظرفیت حاصل شده‏اند و معنای اصلی «فی» همان ظرفیت است.

در تحلیل معنای ظرفیت در حرف «فی» قرآن مسیرپیماها و مرزنماها را به صورت‏های گوناگونی که توضیح داده شد، آورده است. برای مثال در مفهوم احاطه کامل می‏توان این آیه را مثال آورد: (بَلْ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَالْأَرْض).^۲

درباره جایی که مرزنما احاطه کامل بر مسیرپیما ندارد و بخشی از مرزنما باز است (مثال پرنده در باغ پرواز می‏کند) می‏توان آیه زیر را نمونه آورد:

(هُوَ الَّذی یسَیرُکمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ حَتَّی إِذا کنْتُمْ فِی الْفُلْك).^۳

در این آیه کشتی در دریا قرار گرفته و سطح زیرین آن با دریا اتصال دارد، اما بخش بالای مرزنما باز است و احاطه کامل بر کشتی وجود ندارد.

در موردی که بخشی از مسیرپیما با بخشی از مرزنما در تماس است (مانند انگشت در حلقه) نیز می‏توان مثال زیر را مشاهده کرد:

(أَوْ کصَیبٍ مِنَ السَّماءِ فیهِ ظُلُماتٌ وَ رَعْدٌ وَ بَرْقٌ یجْعَلُونَ أَصابِعَهُمْ فی آذانِهِمْ).^۴

در آیه بالا مراد این نیست که تمامی انگشت در تمامی گوش قرار گرفته و