261
معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی

صحنه خاصی را به تصویر می‏کشند و مفهوم‏سازی متفاوتی را به نمایش می‏گذارند. این حالت‏های گوناگون در حقیقت بر اساس تصوری ایجاد می‏شوند که از چگونگی رابطه مسیرپیما و مرزنما اتخاذ شده‏اند. برای توضیح بیشتر به مثال‏های زیر در مفهوم ظرفیت دقت کنید:

پرنده در قفس است؛

پرنده در باغ پرواز می‏کند؛

گل در گلدان است؛

چای در لیوان است؛

انگشت در حلقه است.

ظرفیت در هریک از مثال‏های بالا دارای معنای ویژه‏ای است که به چگونگی ارتباط مسیرپیما و مرزنما در عبارات فوق بستگی دارد و نه به خود معنای ظرفیت. بر اساس مثال اول قفس به عنوان مرزنما پرنده را احاطه کرده است؛ به این ترتیب که تمامی فضای قفس در برگیرنده تمامی پرنده به عنوان مسیرپیماست. بنابراین در این نمونه تمامی مرزنما تمامی مسیرپیما را دربر گرفته است؛ اما چنانچه تصور کنیم پرنده در باغ در حال پرواز باشد اگرچه باغ دربرگیرنده پرنده است، اما بخش بالای باغ به عنوان مرزنما باز است. بنابراین احاطه کامل از سوی مرزنما بر مسیرپیما اعمال نمی‏شود. در مثال سوم تنها بخشی از گل در فضای گلدان قرار گرفته؛ به این معنا که بخشی از مسیرپیما خارج از مرزنماست. در مثال چهارم حدود و مرزهای مرزنما و مسیرپیما به یکدیگر اتصال دارند در مثال پنجم نیز تمامی انگشت در حلقه قرار ندارد و تنها بخشی از مسیرپیما با بخشی از مرزنما اتصال دارند. موارد متفاوت دیگری نیز میان مرزنما و مسیرپیماهای جملات بالا قابل تصویرسازی است، اما آنچه


معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
260

تفوق در شبکه معنایی؛

روابط معنایی با معانی دیگر؛

سهولت پیش‏بینی توسعه معنایی.

بنابراین و بر اساس معیارهای تعیین پیش‏نمونه، در مفهوم علم، «احاطه» مرکزی‏ترین مفهوم در اعضای علم را تشکیل می‏دهد. نخستین ملاک در تعیین معنای پیش‏نمونه اولین معنای تاریخی است. به همین جهت احاطه به دلیل اینکه در قرآن به عنوان مفهوم اصلی در علم مطرح گردیده و سایر واژگان نظیر ضبط، وقوف، تقدیر، تجزیه و تقسیم در قرآن به عنوان مفهوم مرکزی نیامده‏اند و قرآن به عنوان متنی که از نظر تاریخی مقدم بر روایات است، می‏تواند معیار اول را تأمین کند.

دومین معیار تفوق در شبکه معنایی است. در روایت و آیات قرآن که به فرایند علم اشاره شده، احاطه جایگاه ویژه‏ای را به خود اختصاص داده است که هیچ‏یک از اعضای دیگر مقوله علم دارای چنین بسامد و جایگاهی نیستند.

سومین معیار روابط معنایی است که احاطه با سایر واژه‏های مقوله علم دارد. در رابطه احاطه با منابع مختلف علم در قرآن و روایات احاطه با بیشتر منابع علم انسان نظیر عقل، فکر، وهم، ارتباط برقرار کرده است. همین‏طور درباره فاعلیت احاطه این واژه هم درباره انسان مطرح شده و هم درباره خداوند؛ درحالی‏که سایر واژه‏های هم‏حوزه‏ چنین نیستند.

معیار چهارم سهولت توسعه معنایی است. این واژه بیشترین امکان توسعه را نیز دارد. به دلیل طرحواره ظرفیتی که در این واژه دیده می‏شود، توسعه این مفهوم به سهولت امکان پذیر است.

در تحلیل مفهوم ظرفیت می‏توان حالت‏های گوناگونی تصور کرد که هریک

  • نام منبع :
    معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد رکّعی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5093
صفحه از 369
پرینت  ارسال به