کل اشیا را احاطه علمی دانسته است. در آیاتی دیگر بدون همنشینی احاطه با علم، احاطه علمی خدا به صورت مستقل بیان شده است. برای نمونه، آیه (یسْتَخْفُونَ مِنَ النَّاسِ وَلا یسْتَخْفُونَ مِنَ الله وَهُوَ مَعَهُمْ إِذْ یبَیتُونَ ما لا یرْضی مِنَ الْقَوْلِ وَکانَ الله بِما یعْمَلُونَ مُحیطاً)^۱ علم الهی به افعال انسان‏ها را بیان می‏کند.^۲

بنابراین احاطه علمی خدا هم به صورت کلی و عام^۳ و هم به صورت علم به یک پدیده خاص مثل افعال انسانی^۴ بیان شده است، درحالی‏که وسعت علمی در قرآن تنها به صورت کلی و عام و در قالب علم به کل اشیا بیان شده است.

ارتباط واژه احاطه و علم، منحصر در احاطه علمی خدا نیست. این رابطه درباره انسان نیز صادق است؛ چون واژه «علماً» تمییز «لایحیطون» و «لم تحیطوا» در آیات ۱۱۰ سوره طه و ۸۴ سوره نمل واقع شده است و در سوره یونس آیه ۳۹ ارتباط احاطه با علم به صورت (بَلْ کذَّبُوا بِما لَمْ یحیطُوا بِعِلْمِهِ) و سوره بقره آیه ۲۵۵ میزان علم انسان را با عبارت (لَا يُحِيطُونَ بِشَىْ‏ءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ) بیان کرده است. این آیات نشان از دخیل بودن احاطه در حقیقت علم دارند؛ به این معنا که در حاق معنای علم، احاطه اخذ شده است.

به صورت خلاصه می‏توان گفت:

۱. احاطه و وسعت مفاهیمی هستند که قرآن برای بیان رابطه معلوم، علم و عالم از آن دو استفاده کرده است. به نظر می‏رسد با بهره‏گیری از این دو واژه می‏توان به دیدگاه قرآن درباره چگونگی علم پی برد؛

۲. مفهوم احاطه در علم خدا و انسان کاربرد دارد؛

در آیه (وَلاَ یحِیطُونَ بِشَیءٍ مِّنْ عِلْمِهِ)^۱ رابطه احاطه و علم بیان شده است. در آیه (وَسِعَ رَبِّی کلَّ شَیءٍ عِلْمًا)^۲ بین وسعت و علم ارتباط وجود دارد. این ارتباط ما را به همنشین‏های توصیفی علم رهنمون می‏‏کند.

قرآن در تعریف علم، به بیان اوصاف و ویژگی‏های آن پرداخته و در بیان ویژگی‏ها از دو ویژگی «وسعت و احاطه» نام برده است. وسعت به عنوان ویژگی علم تنها درباره خداوند به کار رفته است و کاربردی درباره علم انسان ندارد.

در آیاتی واژه علماً تمییز برای وجه فعلی وَسِع قرار گرفته است. آیه (رَبَّنا وَسِعْتَ کلَّ شَی‏ءٍ رَحْمَةً وَعِلْماً)^۳ یکی از این آیات است^۴ که ارتباط بین وسعت و علم را در علم الهی نشان می‏دهد و در همه این موارد کل شیء به عنوان متعلّق علم آمده است. این آیات علم خدا به همه هستی را با واژه وسعت تعبیر کرده‏اند.

علاوه بر این واژه واسع در تعابیری مثل (إِنَّ الله واسِعٌ عَلیمٌ)^۵ به همراه علیم به عنوان صفت خدا به کار رفته است.^۶

همه این آیات بیانگر خصوصیت نوعی از علم الهی است که در آن علم الهی به همه هستی تعلّق گرفته است. این ارتباط، زمانی پررنگ می‏شود که ارتباط بین علم و احاطه را بر این بحث بیفزاییم. چنان‏که علماً در آیاتی مثل (وَأَنَّ الله قَدْ أَحَاطَ بِکلِّ شی‏ءٍ عِلْمَاً)^۷ تمییز برای احاط واقع شده و احاطه خداوند به