247
معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی

مفهوم‏سازی خاص گوینده را نمایانگر می‏سازند. در تعبیر دوم تأکید بر شکستن است و شکستن تعین دارد، اما در تعبیر اول تأکید در شکستن فنجان خاصی است و آن تعین می‏یابد. از جمله ساختارهای دیگری که می‏توان در زبان عربی به آنها اشاره کرد شیوه‏های بیان حصر در دستور زبان عربی است. ساختارهایی نظیر عطف، انما، تقدیم و نفی و استثنا از این دست به شمار می‏روند.

نمونه معروف تعین به واسطه ساختار در آیه (إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ)۱ جلوه کرده است. تقدیم مفعول در این آیه، ساختاری است که به واسطه آن حصر و اختصاص به همراه تأکید در عبادت نشان داده شده است: «فقط تو را عبادت می‏کنیم و فقط از تو یاری می‏خواهیم.» همچنین ساختار نفی و استثنا در آیات قرآن به ‏وفور یافت می‏شود. این نمونه را می‏توان در آیه (إِنِ ٱلْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ أَمَرَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ)۲ مشاهده کرد که استفاده از ساختار در بیان معنا را به‏وضوح نشان می‏دهد. در آیه مذکور نیز انحصار و اختصاص حکم برای خدا و انحصار و اختصاص متعلق «أمَرَ» با استفاده از ساختار استثنا در سیاق نفی نشان داده شده است.

مثال دیگر آیه ۳۲ سوره بقره است: (قَالُوا سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّكَ أَنتَ ٱلْعَلِيمُ ٱلْحَكِيمُ). ساختار نفی و استثنا در این آیه به «ما علّمتنا» تعین و تشخص بخشیده؛ به این معنا که تمامی علومی که ملائکه از آن برخوردارند، همان است که خداوند به آنان آموخته است. این ساختار در تعین‏بخشی به مفهوم کل آیه نیز کمک می‏کند و وجه علیم بودن خداوند را نیز مشخص می‏سازد؛ چراکه نشان می‏دهد علیم کسی است که علوم ملائکه از جانب او اعطا شده است.

1.. سوره حمد، آیه ۵.

2.. سوره یوسف، آیه ۴۰.


معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
246

مشخص‏بودگی ساختاری

جنبه دوم تعین یا مشخص‏بودگی، مربوط به ساختار جمله است. در اینجا تأثیر مشخص‏بودگی در ساختار جمله را ابتدا با مثالی از زبان انگلیسی توضیح می‏دهیم. در زبان انگلیسی برای بیان امر، ساختار مشخصی وجود دارد و آن آوردن فعل حال ساده در ابتدای جمله است. برای مثال زمانی که یک انگلیسی‏زبان قصد دارد امر به انجام کاری کند، در ابتدای جمله یک فعل با زمان حال ساده می‏آورد؛ سپس مفعول را به آن می‏افزاید. براین‏اساس همواره باید فعل در ابتدای جمله باشد تا امر تحقق یابد؛ مثل این عبارت: Break the cup (فنجان را بشکن). در اینجا با ترکیبی از فعل شکستن و فنجان مواجهیم که معرفه است. در چنین عبارتی به صورت هم‏زمان اسناد شکستن و فنجان که نماسازی شده، وجود دارد. این ساختار علاوه بر نشان دادن امر، تشخص و تعین فنجان را نیز در بر دارد. زمانی که گفته می‏شود «فنجان را بشکن» مخاطب از میان تمامی فنجان‏های موجود در جهان منحصر به یک فنجان مشخص و معینی می‏شود که نزد وی شناخته شده است. معنای جمله فنجان را بشکن در واقع این است که آن فنجانی که می‏دانی و می‏شناسی بشکن. البته در زبان انگلیسی یک ساختار مشخص امر را نشان می‏دهد، اما در زبان عربی نوع ساخت فعل نشان‏دهنده صیغه امر است.

با این حال القای معنا از طریق ساختار جمله منحصر به زبان انگلیسی نیست. در زبان‏های دیگر نیز ساختارهایی وجود دارند که به معنا تشخص می‏بخشند. معانی متفاوتی که در ساختارهای مختلف از تقدیم و تأخیر در فعل امر در زبان فارسی یا عربی وجود دارد، از خود ساختار به دست می‏آید. ازاین‏رو تعبیر «فنجان را بشکن» با «بشکن فنجان را» به طور ساختاری

  • نام منبع :
    معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد رکّعی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4430
صفحه از 369
پرینت  ارسال به