و از سوی دیگر خود سرچشمه ایجاد فرهنگی در جامعه شده‏اند.

متن تابع یا مفسر

متون تابع متونی هستند که به شرح متون هسته و وابسته می‏پردازند اما خود در زمره هسته و وابسته قرار نمی‏گیرند و از ویژگی‏های زیر برخوردارند. ویژگی مهم آنها این است که در ساخت جهان‏بینی دخالتی ندارند و تنها به شرح و بسط جهان‏بینی ساخته‏شده توسط متن مؤسس می‏پردازند.

ویژگی دوم متون تابع این است که آنان مرجعیت اصلی ندارند و در حل اختلافات به آنان مراجعه نمی‏شود.

متون تابع متون درجه دوم یا منبع دسته دوم محسوب می‏گردند. دانش‏هایی که بر اساس جهان‏بینی جدید شکل می‏گیرند بر این دسته از متون استوار نمی‏گردند. این متون خود می‏توانند متون پویا و یا ایستایی باشند.

وظایف ماتن نسبت به مخاطب در متون مقدس

متونی که تولید می‏شوند، نسبت به انتقال معنا از دو گروه خارج نیستند. گاه متن تولیدی بدون اراده انتقال معنا بوده است و گاه متن اراده انتقال معنا را دارد. در صورت اراده انتقال معنا، ماتن باید پیش‏بینی‏هایی داشته باشد تا اراده‏اش به صورت کامل محقق شود. پیش‏بینی‏هایی را که می‏توان برای ماتن در نظر گرفت تا در انتقال معنا به آنها توجه کند، در دسته‏های زیر بررسی می‏کنیم:

الف - تولید پیام برای مخاطبان خاص؛

ب - تفاوت فضای دریافت؛

ج - پیش‏بینی موانع فهم مخاطب.

تولید پیام برای مخاطب خاص

در تمامی موارد انتقال پیام، اهتمام ماتن به یک اندازه نیست و ماتن در انتقال

نیازهای انسان و ایجاد نیازهای جدید با گذشت زمان لازم است متون جدید وابسته تولید گردند. ویژگی دیگر این متون مرجعیت تفسیری آن برای متون هسته و نیز تعین‏بخشی به متون هسته است.

همان‏گونه که پیش‏تر اشاره شد، غالباً متون تأسیسی حالت دگرگونی و تغییری در فرهنگ پیشین دارند؛ ولی گاهی ممکن است در مواردی با فرهنگ پیشین تعامل داشته باشند و آن فرهنگ را ارتقا یا تعالی بخشند یا به صورتِ انتخابی عمل کنند؛ یعنی بخشی از فرهنگ را حذف کنند و بخش دیگر را بپذیرد و ارتقا دهند. حتی ممکن است با تغییر در اولویت‏‏بندی یک جهان‏بینی، جهان‏بینی جدیدی ارائه دهند و برای اهل آن جهان‏بینی نیز مشهود نباشند. نمونه این دسته از متون روایات هستند.

این متون بر اساس ملاک فوق به سه دسته تقسیم می‏شوند:

۱. فرهنگ‏ساز: این دسته از متون تأسیسی در تقابل با جهان‏بینی پیش از خود قرار دارند و غالباً با ایجاد شکاف و گسست نسبت به جهان‏بینی سابق، آن را از میان برداشته، جهان‏بینی جدیدی را حاکم می‏کنند. این متون معمولاً با جهان‏بینی سابق اشتراکی ندارند و به کلی با آن بیگانه‏اند. برای مثال برخی از روایات سرچشمه ایجاد فرهنگی در جامعه مسلمانان می‏شوند.

۲. فرهنگ‌ساخته: این دسته از متون تأسیسی نه‎تنها با جهان‏بینی پیش از خود تقابل ندارند، بلکه در حقیقیت انباشت جهان‏بینی پیشین‏اند که با ایجاد یک جرقه در یک جهش تاریخی جهان‏بینی پیش از خود را ارتقا می‏دهند؛ روایاتی که تحت تأثیر فرهنگ قرآن صادر شده‏اند در این دسته جای می‏گیرند.

۳. هم فرهنگ‏ساز و هم فرهنگ‏ساخته: یک متن مؤسس می‏تواند هم جهان‏بینی جدیدی ایجاد کند و هم نسبت به متون پیش از خود کاملاً بیگانه نباشد. برخی از روایات تفسیری یا غیر تفسیری هستند که از یک سو از فرهنگ قرآن تأثیرپذیرفته‏اند