143
معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی

محیط بیرونی؛ یعنی قلمرو (الف) برای نشان دادن خشکی به عنوان یک جزیره کافی است اما قلمرو (ب) غامض‏تر است.

هیچ حد و اندازه‏ای وجود ندارد که چه پهنه‏ای از آب باید جزیره را احاطه کرده باشد تا ما آن را جزیره بدانیم، اما باریکه‏ای از آب که در گستره (ب) نشان داده شده و جزیره را احاطه کرده، پهنای لازم را ندارد. (به عبارت دیگر می‏توان به سادگی این پهنه را خندق در نظر گرفت که خشکی درون آن جای گرفته نه یک جزیره).

به همین ترتیب شکل زبانه‏ای که از خشکی به خارج در آب پیش رفته است و به عنوان «شبه جزیره» توصیف می‏شود قلمرو (ج) نشان می‏دهد نه گستره (د). به این معنا که اگر تنها قلمرو «د» را ببینیم نمی‏توانیم درک کنیم که این شکل یک شبه جزیره است. فقط از طریق قلمرو ما می‏توانیم معیّن کنیم که همه جزیره ارتباط بسیار وثیقی با این زبانه دارد ما می‏توانیم ببینیم تعریف‏ها غالباً دلالت ضمنی بر گستره خاصی دارند که در آن مفهوم جزیره به صورت مناسب نشان داده نمی‏شود.

تعریف قلمرو به شمول اسناد به حوزه‏های مرتبط می‏تواند شامل پایه نیز باشد؛ زیرا یکی از حوزه‏های مرتبط در یک اسناد که حوزه بلاواسطه اسناد را نیز تشکیل می‏دهد «پایه» است و شاید به همین دلیل برخی از زبان‏شناسان در توضیح پایه از واژه قلمرو استفاده کرده‏اند و در تعریفی که از آن ارائه کرده‏اند مشخص می‏شود پایه و قلمرو همان حوزه شناختی یک نماست. برای مثال تیلور در تعریف قلمرو می‏گوید:

قلمرو به ترکیبی از معارف گفته می‏شود که زمینه‏ای را برای مفهوم‏سازی یک واحد معنایی فراهم می‏آورد.۱

1.. برگرفته از قائمی‏نیا، معناشناسی شناختی قرآن، ص۷۹.


معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
142

قلمرو، اطلاعات پیش‏زمینه‏ای در درک و کاربرد مفاهیم واژگان را در یک زبان فراهم می‏کند.۱ برای مثال مثلث قائم‏الزاویه که حوزه شناختی وتر است، پایه وتر به شمار می‏آید، اما اطلاعات متفاوت دیگر مانند انواع مثلث‏ها و زوایای آنها، سایر شکل‏های هندسی و اطلاعاتی که درباره این اشکال مورد نیاز است، قلمرو وتر را تشکیل می‏دهند.۲ برای قلمرو واژگانی می‏توان از مثال اعضای بدن کمک گرفت. برای نمونه بند انگشت می‏تواند قلمروهای دیگری نیز داشته باشد. بند انگشت مفهومی است که برای یک فارسی زبان ابهامی ندارد، اما هرچه قلمرو را وسیع‏تر کنیم بر ابهام آن افزوده می‏گردد. ابهام‏هایی که در ترکیب‏های بند کف دست، بند ساعد، بند دست، بند بدن به وجود می‏آید حاصل ارتباط واژه با قلمرو آن است. برای شناخت تأثیر قلمرو در فهم معنای یک واژه مفهوم جزیره را به همراه ارتباط آن با حوزه‏های مختلف که در شکل زیر نشان داده شده، در نظر بگیرید.

شکل شماره ۹: قلمرو جزیره

1.. ر.ک: روشن و اردبیلی، مقدمه‏ای بر معناشناسی شناختی، ص۷۷-۷۸.

2.. برای توضیح بیشتر درباره رابطه نما، پایه و قلمرو ر.ک: قائمی‏نیا، معناشناسی شناختی قرآن،ص۷۸-۸۱.

  • نام منبع :
    معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد رکّعی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4356
صفحه از 369
پرینت  ارسال به