93
میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی

میزان که اسناد موجود با طرق نقل کتاب‏ها مطابقت داشته باشند، اطمینان حاصل می‏شود که روایات گردآوری شده، از کتب ثلاثین حسین بن سعید نقل شده و به منابع روایی راه یافته‏اند. از سویی از آن جا که روایات گردآوری شده، بر محور آیات قرآن و پرده‏برداری از اسرار کتاب آسمانی پیامبر خاتم صلی الله علیه و اله متمرکزند، اطمینان نسبی حاصل می‏شود که نگارنده آنها را در کتاب تفسیرش جای داده است.

در مجموعه اسناد روایاتِ گرد آمده از مجامع روایی و برخی کتاب‏های حدیثی با مضامین تفسیری، مجموعاً نُه طریق از صاحبان کتب تا حسین بن سعید به چشم می‏خورد که به ترتیب فراوانی روایات، عبارت اند از:

طریق ۱: «فرات، قال: حدّثني الحسين بن سعيد»؛ ۸۱ روایت از تفسیر فرات.

طریق ۲: «أحمد بن محمّد بن عیسی، عن الحسين بن سعيد»؛ ۷۴ روایت از بصائر الدرجات تألیف محمّد بن حسن صفّار و ۱۷ روایت۱ از بصائر الدرجات تألیف سعد بن عبد اللّٰه.

طریق ۳: «[محمّد بن الحسن، بإسناده عن] الحسین بن سعید»؛ ۶۵ روایت از تهذیب الأحكام.

طریق ۴: «محمّد بن يحيى، عن أحمد بن محمّد بن عیسی، عن الحسين بن سعيد»؛ ۵۰ روایت از الکافی.

طریق ۵: «عدّة من أصحابنا۲، عن أحمد بن محمّد بن عیسی، عن الحسين بن سعيد»؛ ۳۰ روایت از الکافی.

طریق ۶: «أحمد بن إدريس، عن أحمد بن محمّد بن عیسی، عن الحسين بن سعيد»؛ ۱۴ روایت از تفسير القمی و ۱۲ روایت از تفسیر ابن ماهیار.

طریق ۷: «محمّد بن الحسن بن أحمد بن الوليد رحمه الله، قال: حدّثنا الحسين بن

1.. از این تعداد، هفت روایت مختص کتاب سعد بن عبد اللّٰهاست و ده روایت، مشترک بین هر دو کتاب است.

2.. هر گاه در کتاب الکافی، تعبیر «عدّة من أصحابنا» در ابتدای سند و قبل از «أحمد بن محمّد بن عيسى» باشد، مراد از آن، افراد زیر است: محمّد بن يحيى العطّار، علی بن موسى بن جعفر الكمندانی، داوود بن كورة القمی، أحمد بن إدريس القمی، علی بن إبراهيم بن هاشم القمی.


میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی
92

۸. أخبرني به الشيخ أبو عبد اللّٰه۱، عن أبي القاسم جعفر بن محمّد بن قولويه، عن أبيه، عن سعد بن عبد اللّٰه، عن أحمد بن محمّد، عنهما جميعاً.۲

ج - طرق شیخ صدوق: شیخ صدوق در مشیخه کتاب من لا يحضره الفقيه، دو طریق به روایات حسین بن سعید ذکر کرده که تمام روایات کتابش را از این دو اخذ نموده است. با توجّه به این که هر دو طریق به راویان کتاب‏های حسین بن سعید منتهی می‏شوند، می‏توان گفت: هر آنچه از روایات حسین بن سعید که در آثار شیخ صدوق با چنین اسنادی آمده، به نقل از کتاب‏های حسین بن سعید بوده است. او در باره این دو طریق می‏گوید:

۱. و ما كان فيه عن الحسين سعيد فقد رويته عن محمّد بن الحسن رضی الله عنه، عن الحسين بن الحسن بن أبان، عن الحسين بن سعيد.

۲. و رويته عن أبي رحمه الله، عن سعد بن عبد اللّٰه، عن أحمد بن محمّد بن عيسى، عن الحسين بن سعيد.۳

بنا بر آنچه گذشت، در منابع فهرستی و روایی، هیجده طریق به کتاب‏ها و روایت‏های حسین بن سعید معرّفی شده است. با توجّه به این که تمام این طرق به راویان کتاب‏های حسین بن سعید منتهی می‏شوند، چنانچه سند روایتی، با تمام افراد یا چند فرد آخرِ موجود در یک طریق مشابهت داشته باشد، می‏توان با اطمینان نسبی گفت که آن روایت در کتب ثلاثین حسین بن سعید جای داشته است.

ردیابی طرق کتاب التفسیر در اسناد روایات

پس از بیان طرق نقل کتاب‏های حسین بن سعید، شایسته است با بررسی اسناد روایات گردآوری شده، به ردیابی این طرق در اسناد موجود بپردازیم تا روشن شود چه میزان از روایات اثر بازیابی شده، با طرق نقل کتب ثلاثین حسین بن سعید همخوانی دارد. به هر

1.. الشيخ المفيد أبو عبد اللّٰهمحمّد بن محمّد بن النعمان.

2.. تهذیب الأحکام (مشیخة): ج ۱۰ ص ۷۴، الاستبصار: ج ۴ ص ۳۲۷.

3.. کتاب من لايحضره الفقيه: ج ۴ ص ۴۹۰.

  • نام منبع :
    میراث تفسیری حسین بن سعید اهوازی
    سایر پدیدآورندگان :
    صدیقه سادات میردامادی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2916
صفحه از 336
پرینت  ارسال به