105
کلام شیعه در پژوهش‌های غربی - دفتر دوم

حسین [علیه السلام] شبیه موسی [علیه السلام]، و علی بن حسین [علیه السلام] شبیه هارون [علیه السلام] است.۱

موضوع بعضی از احادیث، حسین [علیه السلام] است. برتری او نسبت به برادرش حسن [علیه السلام] نیز مبتنی بر نمونه‌هایی از تاریخ بنی‌اسرائیل است. مثلاً گفته شده گرچه حسن [علیه السلام] برادر بزرگ‌تر بود، اما نتوانست جد ائمه بعدی [علیهم السلام] باشد؛ درست شبیه موسی [علیه السلام] که گرچه بزرگتر بود،۲ اما پدر خاخام‌های بنی‌اسرائیل، که از فرزندان هارون بودند، نشد؛۳ به همین نحو ائمه [علیهم السلام] از فرزندان حسین [علیه السلام] بودند. هم‌چنین شهادت حسین [علیه السلام] به شهادت جان تعمیددهنده  [یحیی [علیه السلام]] تشبیه شده است.۴

اهمیت حسن [علیه السلام] نیز بر اساس کتاب مقدس تثبیت شده است. طبق یکی از احادیث، مسیح [علیه السلام] به خواب حسن [علیه السلام] آمده و به او سفارش کرده که آخرین آیه انجیل را بر روی انگشتر خود حک کند.۵ در آخر لازم است به روایتی شیعی راجع به حسن [علیه السلام] و حسین [علیه السلام] اشاره کنیم که در مجموعه‌های معتبر حدیث آمده است. طبق این روایت، پیامبر [صلی الله علیه و اله] اورادی را بر حسن [علیه السلام] و حسین [علیه السلام] می‌‌خواند (عَوَّذَ)، همان‌‌گونه که ابراهیم [علیه السلام] بر اسحاق [علیه السلام] و اسماعیل [علیه السلام] می‌خواند.۶

نمونه‌های پیش‌گفته، تصوری از میزان آگاهی شیعیان نخستین از ارتباط نزدیک اهل البیت [علیهم السلام] و بنی‌اسرائیل به ما می‌دهد.۷

1.. خوارزمی، المناقب، ص۸۵.

2.. البته این مطلب با شواهد موجود در تورات تضاد دارد.

3.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ص۲۰۹؛ هم‌چنین ر.ک: ابن شهرآشوب، المناقب، ج۳،ص۲۰۷؛ قس: علامه مجلسی، بحار الأنوار، ج۲۳، ص۷۰. البته زیدیه نیز ائمه خاص خود را دارند.

4.. ر.ک: احادیث متعدد دربارۀ دو تن از آنها، در ابن شهرآشوب، المناقب، ج۳، ص۲۳۴، ۲۳۷؛ خرگوشی (توبینگن)، شرف النبی، ص۲۱ ستون دوم تا ص۲۲ ستون اول؛ جواهر ص۳۱۴؛ سیوطی، لئالی، ج۱، ص۳۹۱.

5.. خرگوشی (توبینگن)، شرف النبی، ص۲۱ ستون دوم.

6.. بخاری، الصحیح، ج۴، ص۱۷۹؛ خرگوشی (توبینگن)، شرف النبی، ص۲۰ ستون اول تا ص۲۰ ستون دوم؛ ابن شهرآشوب،المناقب، ج۳، ص۱۵۵.

7.. از سوی دیگر شباهت میان اهل البیت و بنی إسرائیل، آن گونه که شیعیان بر آن تأکید داشتند، آماج انتقادات مخالفان شیعه بود. مثلاً شعبی (د. ۱۰۳) ظاهراً با برشمردن نکات مشابه بسیاری بین رافضیان و یهودیان، رافضیان را نکوهش می‌کرد (ابن عبد ربّه، عِقد، ج۲، ص۴۰۹-۴۱۰)؛ و شاید این مهم باشد که یزید اول، خلیفه اموی، می‌‌گفته میمونش پیرمردی از بنی إسرائیل بوده که به خاطر گناهانش میمون شده است (بلاذری، أنساب، ج۴ب، ص۱). در مورد استفاده شیعیان از کتاب مقدس در راستای اهداف خودشان، ر.ک: Vorlesungen, p. ۲۶۰, note ۶. شایان ذکر است که خلفای اهل سنت نیز گاهی امتداد سلسله پیامبران بنی إسرائیل معرفی می‌شدند (مسلم، صحیح، ج۶، ص۱۷).


کلام شیعه در پژوهش‌های غربی - دفتر دوم
104

محمد حنفیه قبلاً (با استناد به سوره بقره، آیه ۴۹) بیان کرده که جایگاه شیعیان در میان امت اسلامی، مشابه جایگاه بنی‌اسرائیل در میان قوم فرعون مصر است، که پسران‌‌‌ آن‌ها را کشته و دختران‌شان را زنده نگاه می‌‌داشتند.۱ بعدها با تثبیت نظریه دوازده ‌‌امام، سخنی از محمد [صلی الله علیه و اله] مبنی بر پیش‌گویی ظهور‌‌‌ آن‌ها نقل شد:

نظیر آن‌چه در میان بنی‌اسرائیل رخ داده، در امت من واقع خواهد شد (و این وقایع به هم شبیه هستند) مانند دو لنگه یک کفش و یا دو پَر یک تیر - آن‌ها دوازده سرفرمانده (یعنی رئیس قبیله) داشته‌اند.۲

گاهی ائمه [علیهم السلام] به حواریون عیسی [علیه السلام] تشبیه می‌شوند که آن‌ها نیز ۱۲ نفر بودند.۳ برخی از ائمه شاخص با چهره‌های کهن دینی مقایسه می‌شوند: نقل شده که محمد [صلی الله علیه و اله] گفته است علی [علیه السلام] شبیه خود او، حسن [علیه السلام] شبیه ابراهیم [علیه السلام]،

1.. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۵، ص۹۵. هم‌چنین ر.ک: kister, op., cit., p. ۲۳۳ (به نقل از فرات). همین مقایسه میان اهل البیت‌[ علیهم السلام] و بنی إسرائیل که از فرعون ستم می‌‌دیدند، ظاهراً قبلاً توسط اروی بنت حارث‌بن‌عبد المطلب هنگام ملاقاتش با معاویه، اولین خلیفه اموی، صورت گرفته است. حدیثی با این مضمون را عباس‌بن‌بکّار (د. ۲۲۲ق) نقل کرده است (ر.ک: GAS, I, p. ۳۱۳). ر.ک: ابن عبد ربّه، عِقد، ج۲، ص۱۲۰. ابن اشتر نیز ظاهراً (در سال ۶۶ هجری) اعلام کرد که قتل عام حسین‌[ علیه السلام] و خاندانش بدتر از ستم‌‌هایی بود که فرعون بر بنی إسرائیل روا داشت (بلاذری، أنساب، ج۵، ص۲۴۹). بنی إسرائیل هم‌چنین الگوی توّابون (توبه‌کاران) محسوب می‌‌شدند؛ توّابون شیعیانی بودند که از سال ۶۱ هجری برای انتقام خون حسین‌[ علیه السلام] قیام کردند. رهبر آنها، سلیمان‌بن‌صرد خزاعی با استناد به سورۀ بقره، آیه ۵۴ آنها را به توبه از گناه‌شان یعنی تنها گذاشتن حسین‌[ علیه السلام] وادار کرد، همان گونه که موسی بنی إسرائیل را (پس از داستان گوساله)، به توبه از گناهان‌شان، به وسیله کشتن یکدیگر، امر کرد (همان، ص۲۰۶).

2.. ابن شهرآشوب، المناقب، ج۱، ص۲۵۸: «کائن فی أمتی ما کان فی بنی إسرائیل حذو النعل بالنعل و القذة بالقذة؛ کان فیهم إثنا عشر نقیباً». احادیث بیشتری در همان، ص۲۵۴، ۲۵۸ و پس از آن آمده که در آنها مقایسه مشابهی میان گناهان این دو امت صورت می‌‌گیرد (مثلاً ر.ک: سیوطی، الخصائص الکبری، ج۳، ص۱۴ و پس از آن؛ ابن بطریق، عمدة، ص۱۷۹).

3..مسعودی، إثبات الوصیة، ص۲۵۹.

  • نام منبع :
    کلام شیعه در پژوهش‌های غربی - دفتر دوم
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2799
صفحه از 302
پرینت  ارسال به