بر این‌که روزی پیامبر [صلی الله علیه و اله] به علی [علیه السلام] فرمود: «مَثَل تو، مَثَل عیسی است؛ برخی از مردم او را دوست داشتند، لذا جان خود را از دست دادند، و برخی نیز با او دشمن بودند، لذا آن‌ها نیز جان خود را از دست دادند».۱
نکات متعددی از زندگی‌نامه شخصیت‌های کهن، در شرح حال خود علی [علیه السلام] تکرار میشود. لذا حدیثی می‌یابیم که می‌گوید روز درگذشت وی با روز نزول قرآن، روز فوت یوشع [علیه السلام] و روز عروج عیسی [علیه السلام] به آسمان یکی بود.۲ شرح حال انبیای پیشین، به عنوان الگویی برای رفتار خود علی [علیه السلام] عمل می‌کند. او روزی در کوفه علت اجتناب از جنگ با دشمنان را، با نقل نمونه‌‌های مشابهی از زندگی ابراهیم [علیه السلام]، لوط [علیه السلام]، یوسف [علیه السلام]، موسی [علیه السلام]، هارون [علیه السلام] و محمد [علیه السلام] برای پیروانش توضیح داد.۳ برخی از خصائص معنوی وی، خصائص انبیاء پیشین را بازمی‌نماید. او علم آدم [علیه السلام]، فهم نوح [علیه السلام]، زهد یحیی [علیه السلام] (جان تعمیددهنده) و قدرت موسی [علیه السلام] را داشت.۴ نقل شده که در قیامت خداوند قدرت جبرئیل [علیه السلام]، نورانیت آدم [علیه السلام]، حلم رضوان (کلیددار بهشت) و زیبایی یوسف [علیه السلام] را به علی [علیه السلام] عطا خواهد کرد.۵
نه تنها مقام و شرح حال علی [علیه السلام]، بلکه مقام و شرح حال ائمه [علیهم السلام] نیز به طور کلی، منعکس‌کننده تاریخ شخصیت‌های دینی بنی‌اسرائیل تلقی می‌‌شد.۶ ظاهراً
1.. خوارزمی، المناقب، ص۲۳۳، ۲۶۶. هم‌چنین قس: ابن عبد ربه، عِقد، ج۴، ص۳۱۲ (به نقل از شعبی).
2.. مسعودی، إثبات الوصیة، ص۱۵۴.
3.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ص۱۴۸ـ۱۴۹.
4.. خوارزمی، المناقب، ص۴۰-۴۱، ۴۵؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ص۱۱، ۴۲۹ (به نقل از أحمد [بن حنبل]، سیوطی، لئالی، ج۱، ص۳۵۵-۳۵۶. هم‌چنین ر.ک: ابن شهرآشوب، المناقب، ج۲، ص۲۸۶؛ رجب البرسی، مشارق انوار الیقین، ص۵۶.
5.. ابن شهرآشوب، المناقب، ج۳، ص۲۷.
6.. طبق روایتی شیعی منظور از فرزندان اسرائیل، آل محمد[ صلی الله علیه و اله] است. ر.ک: Kister, op. cit., p. ۲۳۳.
