شکل گرفته بود. به نظر می‌‌رسد این سخن وات به دلیل سخن نادرست تأسیس شیعه توسط «عبداللّه بن سبا» می‌‌باشد که در تحقیقات مستقلی به این قضیه پرداخته شده^۱ و نیازی به تکرار‌‌‌ آن‌ها نیست.

به علاوه ایشان برای هماهنگ کردن بیان دیدگاه جغرافیایی خود از شیعه با نظریه رهبر کاریزماتیک، تحلیل جالبی را ارائه می‌کند: «عرب‌های جنوبی، اهل سرزمینی از تمدن‌های کهنی بوده‌اند که برای هزاران سال پادشاهان به صورت موروثی و براساس اصول و قواعد سلطنت حکومت کردند و به عنوان کسانی که دارای ویژگی‌های فرابشری هستند، تلقی شده بودند. درست است که عرب‌های قرن هفتم تجربه پادشاهی شخصی را نداشتند ولی‌‌‌ آن‌ها از سرزمین صاحب تمدنی بودند که بر رهبری کاریزماتیک پایه‌گذاری شده بود و بیشتر به‌گونه‌‌ای از یک سنت مستمر ‌‌تأثیر پذیرفته بودند»^۲.

در نقد روشی هم گفتیم که ایشان تلاش دارد برای نظریات کلی خود، دلایلی را از متون تاریخی بیابد. او برای نظریه رهبر کاریزماتیک خود در میان متون تاریخی به دنبال دلایلی می‌‌گردد، اما تنها موفق به ارائه شواهدی می‌شود که به هیچ وجه قابل اعتنا نیستند.

به علاوه موارد نقضی هم بر این شواهد تاریخی می‌‌توان ارائه کرد که بیش از پیش نظریه وی را زیر سؤال می‌برد. توجه داشته باشیم که اعراب حجاز، همین نگاه کاریزماتیک را به قریش داشته‌‌اند و این مسئله مختص به جنوب عربستان نبوده است. به عنوان مثال عظمت قریش در میان اعراب به حدی بود که معمولاً با عناوین، «آل‌اللّه»، «جیران‌اللّه»، «سکان حرم‌اللّه» خوانده می‌شدند. مردم، آن‌ها را به عنوان بزرگ و شریف قبول داشته و چه بسا در جنگ‌ها به جای‌‌‌ آن‌ها وارد کارزار

خاص پیامبر یعنی سلمان فارسی، ابوذر غفاری، مقداد بن اسود و عمار یاسر دارای این لقب (شیعه) بوده‌اند.^۱ حتی بعضی حذیفة بن یمان، حزیمة بن ثابت، ابوایوب انصاری، خالد بن سعید بن عاص و قیس بن سعد بن عباده‏ را نیز به افراد بالا اضافه می‌‌کنند.^۲ لذا‌ می‌توان دریافت که نه تنها لفظ شیعه بعدها به وجود نیامده بلکه از زمان حیات رسول اللّه صلی الله علیه و اله این لفظ رایج بوده است.

حتی اگر منظور ایشان را از شیعه، افرادی که قائل به ولایت حضرت علی علیه السلام و اولویت ایشان نسبت به دیگران به حکومت بدانیم، باز هم می‌‌توان شواهد متعدد تاریخی بر وجود آن پیش از به خلافت رسیدن امیرالمؤمنین‌ علیه السلام اقامه کرد.^۳ علاوه بر این‌که به درستی مشخص نیست منظور وات از شیعه چه کسانی هستند. با توجه به مفهوم شیعه در قرن‌های ابتدایی اسلام، باید میان شیعه و علوی تفکیک نمود. همین‌طور مفهوم شیعه تا قبل از قیام ‌‌امام حسین علیه السلام و بعد از آن، تفاوت‌های زیادی کرده است که در مقاله مذکور تفکیک چندانی بین‌‌‌ آن‌ها نمی‌‌بینیم.

۲.۱.۳. تحلیل جغرافیایی ناصحیح از شیعه

پرفسور وات خاستگاه شیعه را از قبایل جنوبی عربستان و به طور مشخص‌، یمن می‌‌داند. بنا بر آن‌چه در بالا گذشت، مشخص می‌‌شود که خاستگاه شیعه منطقه حجاز و اولین شیعیان نیز از میان انصار و مهاجرین بوده‌‌اند.

البته این مطلب را رد نمی‌‌کنیم که یمنی‌‌ها از مریدان و شیعیان حضرت علی ‌ علیه السلام بوده‌‌اند و در این راه مجاهدت بسیاری نیز داشته‌‌اند اما قطعاً خاستگاه شیعه از این منطقه نیست. حتی‌ می‌توان ادعا کرد قبل از اسلام آوردن آنها، شیعه در مکه و مدینه