داشته‌اید؟ یا هیچ یک از سخنانش را شنیده‌اید؟... شما خواستار بیعت با یک کودک سه یا پنج ساله هستید که چهارصد و شصت سال پیش وارد سردابی شده است... در حالی که به ما دستور داده شده تا از امامان حاضر و شناخته‌شده پیروی کنیم که دارای قدرت دنیوی‌اند».۱
این‌گونه نقل‌ها بدون بیان نظر صحیح در مسئله، نه تنها علمی بودن مقاله را زیر سؤال می‌برد، بلکه نتیجه این می‌شود که به خواننده اطلاعات غلط داده شده و تصویرسازی نادرستی از موضوع صورت گیرد.
۲. نقدهای ناظر به محتوای مقاله
۲.۱. نادیده انگاشتن تحقیقات غیرمستشرقین
با نگاهی به دیگر مجموعه مقالات مستشرقان، این نکته مشترک کاملاً هویداست که این‌ها عادتاً به نظریات دانشمندان اسلامی کمتر توجه داشته و اگر توجهی هم دارند آن را ملاک نخواهند گرفت. اصولاً مستشرقان تا زمانی که خود به مطلبی پی نبرند، انگاره‌های دیگران در آن موضوع را نمی‌پذیرند. شاهد مثال ما در سطور آغازین این مقاله است؛ آن‌جا که آقای مازاوی می‌گوید: «تاکنون تحقیق کاملی در مورد وضعیت دینی جهان اسلام در دوران مغول صورت نگرفته است».۲ در حالی که دوره ایلخانی از دوره‌هایی است که تحقیقات زیادی راجع به آن صورت گرفته است. ۳ به ویژه درباره شخصیت‌های مطرح در این مقاله، یعنی خواجه نصیرالدین
1.. Mazzaoui, Shi’ism, vol.۱, p. ۲۳۲.
2.. Ibid, p. ۲۲۸.
3.. باتوجه به زمان نگارش مقاله (۱۹۷۲م) سعی کردیم در ابتدا منابعی که قبل از این تاریخ وجود داشته و می‌شد از آن در مباحث تاریخ مغول استفاده جست ذکر کنیم و سپس به تحقیقات متأخر اشاره داشته باشیم:
القاشانی، عبداللّه‌بن‌محمد، تاریخ اولجایتو، به اهتمام مهین همبلی، تهران: بنگاه ترجمه و نشرکتاب، ۱۳۴۸ش.
بناکتی، فخرالدین، تاریخ بناکتى، تصحیح و ترجمه جعفر شعار، سلسله انتشارات انجمن آثار ملی، تهران: ۱۳۴۸ش.
پلیو، پل، تاریخ سری مغولان، ترجمه شیرین بیانی، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۵۰ش.
بیانی، شیرین، تاریخ آل جلایر، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۴۵ش.
مارکوپولو، سفرنامه مارکوپولو، با مقدمه جان ماسفیلد، ترجمه حبیب اللّه صحیحی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۵۰ش.
شعبانی صمغ آبادی، رضا، گزیده تاریخ ایران، کتابخانه مرکز اسناد و مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامى، ۱۳۱۷ش.
خواندمیر، محمد‌بن‌محمد، تاریخ حبیب السیر، با مقدمه جلال‌الدین همائی، ۱۲۷۸ش.
در منابع انگلیسی زبان می‌توان بدین موارد اشاره داشت:
Pozdnegev, A.M, Mongolia and Mongols. Translated by Jon Roger shaw and Dale Plank, Bloomington, Indiana University, ۱۹۷۱.
Rachewitz, Igor, the secret Hostory of Mongols, Netherlands, Brill, ۲۰۰۶.
The tarikh- I – Rashidi of Mirza Muhammad Haidar, Dughlat, edited by N. Elias, London, ۱۸۹۵.
Holland. Cecelia, until the Sun Falls, California, open Rood Media, ۲۰۱۴.
Lister, R.P, Genghis Khan, New York, Cooper square press, ۱۹۶۹.
و منابع متأخر همانند:
بیانی، شیرین، دین و دولت در ایران عهد مغول، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۷۱ش.
مرتضوی، منوچهر، مسائل عصر ایلخانان، چاپ دوم، تهران: انتشارات آگاه، ۱۳۷۰ش.
مستوفی، حمداللّه، تاریخ گزیده، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۲ش.
بیانی، شیرین، مغولان و حکومت ایلخانی در ایران، تهران: انتشارات سمت، ۱۳۷۹ش.
جعفریان، رسول، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن هفتم هجری، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۸ش.
بویل، جی. آ.، تاریخ ایران کمبریج، (جلد پنجم از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان)، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۶۰.
اشپولر، برتولد، تاریخ مغول در ایران، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۵ش.
ساندرز، جان جوزف، تاریخ فتوحات مغول، ترجمه حالت.
