سپس ابن مطهر، کلام خود را با نقل آن دسته از آیات قرآن ادامه می‌دهد که به باور ‌‌امامی‌ها مراد از آن‌ها اشاره به علی[علیه السلام] یا جانشینی او یا جانشینی اعضای مختلف خاندان پیامبر[صلی الله علیه و اله] است.^۱ هر یک از این آیات به نوبه خود توسط ابن روزبهان که تفسیر اهل سنت از مفهوم آن‌ها را ارائه می‌دهد، مورد بحث واقع شده و سپس هر کدام [از این آیات] متعاقباً توسط قاضی ‌‌‌‌نوراللّه مطابق با اعتقادات إثنی عشری مورد تأکید قرار می‌گیرد.

۳. ابن تیمیه و نُصَیری‌ها

پیش‌‌تر در همین فصل دیدگاه‌های ابن تیمیه را در مورد مکتوبات شیعی إثنی عشری ملاحظه نمودیم که ردّ وی بر منهاج الکرامة ابن مطهر حلی نمونه‌‌ای از آن بود. آن‌چه در ادامه می‌آید نمونه‌‌ای دیگر از نوشته‌های جدلی است که این بار در حمله ابن تیمیه علیه نصیری‌ها بررسی می‌‌شود. نصیری‌‌ها گروهی از شیعیان افراطی‌‌اند که اندیشه‌های‌‌‌ آن‌ها به نوعی از فاطمیان مصر یا قرمطیان نخستین اقتباس شده است.

این مسئله را یک شیخ شافعی نزد ابن تیمیه مطرح کرد تا نظر وی را ‌درباره نصیری‌ها جویا شود: «نظر ‌‌امامان دین راجع به نصیری‌ها چیست؟ اینان به شرب شراب، تناسخ روح و قِدم عالم اعتقاد دارند... و این که خدای‌شان که آسمان‌ها و زمین را آفریده، علی بن ابیطالب[علیه السلام] است... کسی که برای ایشان در آسمان‌ها و زمین ‌‌امام است... کسانی که می‌‌گویند محمد[صلی الله علیه و اله] (پیامبر اسلام) اسم است، در حالی که علی[علیه السلام] معنا و جوهر است. این فرقه ملعون بخش بزرگی از سوریه را اشغال کرده و معروف و بدنام‌اند و آشکارا به دین خود عمل می‌کنند. اعمال و رفتار

با این همه ابن روزبهان با طرح این دیدگاه اهل سنت پاسخ می‌دهد که «صرفاً به واسطه شایستگی برای ‌‌امامت و دارا بودن شرایط آن، کسی لزوماً ‌‌امام نمی‌شود؛ بلکه شرط دیگری نیز لازم است: شواهد منصوص از سوی پیامبر[صلی الله علیه و اله] و ‌‌امام قبلی که اتفاق نظر (اجماع) امت اسلامی را اقتضا می‌کند».^۱ او هم‌چنین وفاداری (بیعت) بزرگان را نیز ذکر می‌کند.

قاضی ‌‌‌‌نوراللّه در پاسخ به این بخش، فرصت را غنیمت شمرده و می‌گوید ابن روزبهان با کتاب خود، که خودش اقرار می‌کند توسط برخی از علمای دربار شیبانی خان، فرمانروای اُزبک‌ها، مورد استقبال قرار گرفت، مردم ماوراء‌النهر را فریب داد.^۲

چهارمین نکته در مسئله ‌‌امامت راجع به این حقیقت است که، بنا بر اعتقاد ‌‌امامی‌ها، علی[علیه السلام] ‌‌امام بعد از پیامبر[صلی الله علیه و اله] است.^۳ طبیعتاً ابن روزبهان معتقد است جانشین پیامبر[صلی الله علیه و اله] ابوبکر بود، اما نه از طریق حکم منصوص، بلکه از باب اتفاق نظر (اجماع).^۴ قاضی ‌‌‌‌نوراللّه به منظور تأیید حقانیت سخن ابن مطهر وارد بحث می‌‌شود تا تمامی شواهد محتملی را که می‌‌تواند گردآوری نماید، ارائه کند.^۵