49
کلام شیعه در پژوهش‌های غربی - دفتر اول

تاریخ شیعه نیز پرداخته‌‌اند.۱

۲.۱.۲. اشتباه در خاستگاه اولین شیعیان

وی در بیان آغاز جنبش شیعه و اولین شیعیان نیز براساس همان دیدگاه ذکرشده عمل کرده و شروع آن را به جنگ‌جویان ایلیاتی سپاه ‌‌امام علی علیه السلام نسبت می‌‌دهد: «جنبش شیعی در میان افراد سپاه علی که در سابق جزو قبایل چادرنشین بودند، آغاز شد».۲

به نظر می‌‌رسد اگر وات کمی در منابع تاریخی و حتی مصادر تاریخی و مذهبی اهل سنت کاوش بیشتری می‌‌کرد، به راحتی در می‌‌یافت که سابقه اولین شیعیان نه به افراد سپاه ‌‌امام، بلکه به قبل از خلافت رسیدن ایشان و حتی قبل از رحلت پیامبر و جریان سقیفه و دوره حیات رسول اللّه صلی الله علیه و اله برمی‌گردد. عده‏ای‏ از صحابه بزرگ از همان اوایل بعثت، مجذوب امیرمؤمنان شدند و به نام «شیعه‏ علی» شهرت یافتند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله نیز اسم شیعه را بارها به آنان اطلاق نمودند و‌‌‌ آن‌ها را با عنوان «شیعه علی» خطاب می‏کردند.۳ بشارت‏های پیامبر صلی الله علیه و اله به شیعیان‏ علی علیه السلام۴ ما را به این نتیجه رهنمون می‏سازد که اصطلاح شیعه در زمان پیامبر صلی الله علیه و اله نیز متداول بود و گروهی به این نام شهرت داشته‏اند و در آن زمان هسته اولیه تشیع را تشکیل می‏دادند. البته شیعه به عنوان یک فرقه و مذهب در سقیفه بروز کرد اما به عنوان یک قضیه در عهد رسول صلی الله علیه و اله زاده شد.

دلیل دیگر این‌که در زمان حیات پیامبر خدا صلی الله علیه و اله چهار تن از بهترین صحابه

1.. Daftary, the Ismailis: Their History and Doctrines, p. ۴۷.

2.. Watt, Shi’ism, vol. ۳, p. ۴۰.

3.. سيوطى، الدر المنثور فى تفسير المأثور، ج۸، ص۵۸۹.

4.. عسقلانی، الصواعق المحرقه، ص۲۳۲.


کلام شیعه در پژوهش‌های غربی - دفتر اول
48

پشتوانه‌‌های لازم علمی بوده و براساس پیش‌فرض‌‌های ایشان می‌‌باشد و خواسته یا ناخواسته به متن تحمیل می‌‌نماید. به چند نمونه توجه کنید:

۲.۱.۱. تحلیل نادرست در مبنای شکل‌گیری تفکر شیعه

وی مبنای شکل‌گیری شیعه و نیز خوارج را به ‌‌گونه جالبی تحلیل می‌‌کند که از یک پژوهشگر عرصه تاریخ، بعید به نظر می‌‌رسد: «در یک دوره سی ساله صحرانشینان بی‌شماری از صحرای عربستان به جنگ‌جویان نظام مطلقه امپراتوری بزرگ تبدیل شدند. رهبران آن قبایل، گردانندگان آن امپراتوری و افراد عادی قبایل، ارتش دائمی آن بودند که در حال زندگی کردن در شهرهای نظامی یا در لشکرکشی و نبرد کردن در مرزهای دور بودند. این موقعیت باید یک احساس همگانی عدم استقرار و ناامنی به وجود آورده باشد. در این وضعیت بحرانی، بعضی از افراد به خاطر آرزوی تأمین امنیت‌شان، به دنبال رهبری نیرومند با گیرایی یک اَبَر انسان بودند. افراد دیگری به دنبال امتی بودند که آن میزان قدرت که آن‌ها در قبیله خود می‌یافتند، داشته باشد. شاید اگر برای ما ممکن باشد از این مسئله تحت عنوان رهبر گیرا و امت با جذبه حکایت کنیم، شیعیان با اولی به دنبال رستگاری بودند و خوارج با دومی».۱

درست مشخص نیست که مبنای «رهبر کاریزماتیک و جامعه کاریزماتیک» در شکل‌گیری شیعه و خوارج از کجا نشأت گرفته است. ایشان برای نظریه خود نه شاهدی را ارائه می‌‌دهد و نه آن را به کسی منتسب می‌‌کند تا بتوان با مطالعه تفکرات او به مبنایش در پرورش این نظریه پی ببریم. به طور مشخص ادعایی است بدون دلیل که تقریباً هیچ دلیل تاریخی آن را تأیید نمی‌‌کند. متأسفانه این نظریه توسط مستشرقین دیگر نیز پذیرفته شده و بر مبنای آن به تحلیل

1.. Watt, Shi’ism, vol. ۳, p. ۴۰.

  • نام منبع :
    کلام شیعه در پژوهش‌های غربی - دفتر اول
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2222
صفحه از 230
پرینت  ارسال به