قبائل (هفت نفر).۱ نکته آخر این‌که در میان توبه‌کاران و همراهان آن‌ها در سال‌های ۶۸۴ و ۶۸۵م نمایندگانی از این قبایل حضور داشتند: خُزاعه، فَزاره، اَزْد، بَکر بن وائل، بَجیله (سه نفر)، مُزَینه، عبد القَیس (دو نفر)، کنده، حِمیَر، عَبس، اَسَد، هَمْدان، الاشعَر.۲ مشخصه برجسته در این‌جا، تعداد قبایل جنوب عربستان یا قبایل یمنی - کنده، حضرموت، خثعم، بجیله، اَزْد، همدان و الاشعر ـ می‌باشد. به رغم سکونت قبیله خزاعه در نزدیکی مکه، اما نسب‌شناسان آن‌ها را (مانند اُوْس و خَزرَج، انصار مدینه) یمنی می‌دانستند. البته قبایل دیگر از علی[علیه السلام] حمایت می‌‌کردند و طبق ارجاع‌های موجود در تاریخ طبری، افراد بسیاری از این قبایل یمنی طرفدار بنی‌امیه بودند. هم‌چنین (بر اساس گزارش‌های موجود در فهرست‌های کشته‌شدگان نهروان۳ و رهبران قیام‌های علیه علی[علیه السلام] و معاویه)، تعداد اهالی جنوب عربستان در میان شیعیان و خوارج بسیار متفاوت بوده است.۴
در مورد خوارج، نام قبایل بسیاری در فهرست‌ها آمده، اما ظاهراً نکته قابل توجه این است که فرقه‌ها و اشخاص مهم از حیث عقاید، عمدتاً از قبایل تمیم، حنیفه و شیبان بودند.۵ بنابراین، هسته جنبش خوارج از این قبایل شمالی شکل گرفته، در صورتی که هسته شیعیان نخستین در عربستان جنوبی یا در قبایل یمنی بوده و این حقیقتی شگفت‌‌آور است. شرایط ظاهری این دو گروه هیچ تفاوت چشم‌گیری
1.. Ibid, p. ۳۸۶.
2.. Ṭabarī, ii, p. ۴۹۷, ۵۵۹, ۵۶۶, ۵۹۹, ۶۰۱.
3.. Ibid, i, p. ۳۳۶۳-۸, ۳۳۸۰, ۳۳۸۲.
4.. در مورد ارجاعاتی که به Ṭabarī, Annales و ابن اثیر داده شد، ر.ک:
Wellhausen, Die religiös-politischen Oppositionsparteien im alten Islam, part I.
5.. از قبیله تمیم (قطع نظر از رئیس‌شان)، اَزارقه و سران صُفریه، اِباضیه و بَیهَسیه، به همراه صالح‌بن‌مُسَرِّح آمدند. از طایفه حنیفه، نافع‌بن‌الارزق، ابو فُدَیک و نَجَدات حضور پیدا کردند. از قبیله شیبان، طرفداران صالح‌بن‌مُسَرِّح و نیز شبیب‌بن‌یزید آمدند.
