دوم [نسخه بدل: کامل (تامّه)] واقع شده و هیچ بازگشتی، مگر به اذن خدا، رخ نخواهد داد.۱
این حکم، با پیشبینی معضلی مانند آنچه که خاندان نوبختی با آن مواجه شدند، چنین ادامه پیدا میکند:
به زودی از میان شیعیان من افرادی مدعی میشوند که مرا دیدهاند. در واقع، هر کسی که مدعی دیدن من پیش از خروج سفیانی و ندای آسمانی جنگ (صیحه) باشد، دروغگویی افترازننده است.
این اعلام نتوانست پس از فوت سمری مانع قیام سایر مدعیان بابیّت، از جمله برادرزاده ابن عمری، شود.۲ طبق نقلها هنگامی که از سمری سؤال شد که آیا شش روز دیگر جانشینی تعیین میکند، او به کنایه پاسخ داد: «این مسئله، الهی است؛ او آن را تکمیل خواهد کرد».۳ وی با بیان این سخن، بدون تعیین جانشین و بدون ابراز آموزهای در مورد غیبت، درگذشت.
افزایش مدعیان افراطی «بابیّت» برای امام غائب[عج] و قطع مجدد رابطه جامعه شیعه با ناحیه مقدسه امام غائب[عج] ۴ احساس گرفتاری (محنت) را در این دوران سردرگمی (حیرت) افزایش داد و بسیاری از شیعیان امامی از جمع مؤمنان خارج شده و مکتب تشیع امامی را با خطر اضمحلال مواجه کردند.۵
1.. شیخ صدوق، کمال الدین، ص۵۱۶؛ محقق در یادداشتی (ش.۱) متذکر میشود که نسخهبدل تامّه (کامل) در برخی از رونوشتهای این دستنوشته وجود دارد. نسخهبدل اخیر همان است که در شیخ طوسی، الغیبة، ص۲۴۳ آمده است.
2.شیخ طوسی، الغیبة، ص۲۵۴-۲۵۶.
3.شیخ صدوق، کمال الدین، ص۵۱۶؛ شیخ طوسی، الغیبة، ۲۴۳.
4.. شیخ صدوق، کمال الدین، ص۳.
5.. Kohlberg, "From Imāmiyya to Ithnā ‘ahariyya," Bulletin of the School of Oriental and African Studies ۳۹. Modarressi, Crisis, p. ۹۷-۹۸.
حس تردید بر بخشهای کوتاه مربوط به آقای خانه (صاحب الدّار) و غیبت در کلینی، کافی (ج۱، ص۱۱۷-۱۲۰) حاکم است و همچنین کلینی در تعیین تاریخ یکی از نقلها به جای واژه غیبت (غیبة)، از واژه سردرگمی (حیرة) به عنوان آغاز آن دوره استفاده میکند (ج۲، ص۴۷۰). به همین نحو، توقیعی که کاتب ناحیه مقدسه در پاسخ به شخصی به نام ابن ابی غَنیم صادر کرده، در مورد «تردید و سردرگمی (حیرة)» مؤمنان «در مورد اولیای امر» سخن میگوید (شیخ طوسی، الغیبة، ص۱۷۳).