[شیعی] همچنان نامهها و دستوراتی با همان دستخط (محمد بن عثمان) از طرف بیت امام غایب[عج] دریافت میکردند.۱ این دستنوشتهها بعدها دستنوشتههای صاحب البیت ـ عنوان دیگر صاحب الزمان یا امام غائب[عج] - تلقی شدند.۲ در مقطعی در اواسط دهه ۹۰ قرن نهم، صدور فرامین و نامهها از جانب امام غائب [عج] قطع شد و جمعآوری خمس از جانب وی متوقف گردید.۳ در حدود سال ۸۹۵ طی توقیعی که احتمالاً آخرین موردی باشد که توسط محمد بن عثمان صادر شده، اعتراف قابل توجهی مشاهده میشود مبنی بر اینکه ائمه قبلی[علیهم السلام] به دلیل سوگند وفاداریشان نتوانستند علیه خلفا قیام نمایند، اما در کنار آن ذکر شده که امام غایب[عج] علیه حاکمی که برای او هیچ سوگند وفاداریای یاد نکرده، قیام میکند. این توقیع، سپس امام غایب[عج] را به خورشید پشت ابر تشیبه میکند و در نتیجه اولین عنصر اصلی کلام شیعی در آینده در مورد غیبت را مطرح میکند، یعنی فوائد امامت به عنوان هدایت مستمر الهی برای بشر به رغم غیبت امام ادامه دارد.۴
به رغم توسط ارسال نامهها و دستورات از طرف بیت امام غایب[عج] در دهه ۹۰ قرن نهم، تا اولین دهههای قرن دهم رهبری سلسلهمراتب امامی ظاهراً پیوندهای خود را با جامعه [شیعیان] در نواحی اطراف قم حفظ کرد؛ جامعهای که احمد بن اسحاق و محمد بن جعفر اسدی نمایندگان آن به ترتیب در قم و ری بودند.۵ همچنین شاید ابن عمری و نوبختیان برای تقویت مرجعیت و وحدت
1.. همان، ص۲۱۹-۲۲۳؛ Modarressi, Crisis, p. ۹۳.
2.شیخ صدوق، کمال الدین، ص۴۸۳؛ شیخ طوسی، الغیبة، ص۱۷۶.
3.. See Amir Arjomand, "Imam Absconditus and the Beginnings of a Theology of Occultation: Imami Shī‘ism around ۹۰۰ CE/ ۲۸۰-۲۹۰ AH," Journal of the American Oriental Society ۱۱۷, p. ۱.
4.. جهت ملاحظه ترجمه و شرح این توقیع، ر.ک: همان.
5.. شیخ طوسی، الغیبة، ص۲۵۷-۲۵۸.