با وجود تمام این تلاشهای کلامی، باید وی را در زمره محدث متکلمان قلمداد کرد؛ چرا که در هیچ منبعی به نظریهسازی خارج از متن وی اشاره نشده است. در مورد نظریه استطاعت که اشعری به وی نسبت داده، باید گفت عبداللّه با باوربه اندیشه زراره، سعی در اصلاح آن بر اساس روایات داشت که بر اساس شاخصههای محدث متکلمان، این نوع از تلاش علمی خارج از حوزه کاری آنان نیست.
یکی دیگر از شخصیتهای کلامی خاندان اعین، حمران بناعین است. وی برای شناخت آموزههای کلامی ائمه علیهم السلام تلاش فراوانی كرده است كه در آثار روایی باقیمانده از او کاملاً نمایان است؛ بیشترین روایات وی در عرصه مسائل اعتقادی است.۱ نکته قابل توجه آنکه تعداد فراوانی از روایات اعتقادی وی به صورت پرسشی است. این پرسشگری نشان از دغدغههای فراوان حمران در مورد مسائل اعتقادی دارد؛ مثلاً حمران از مسائلی همچون خلود در جهنم،۲ قول خداوند متعال در مورد «بَدِیعُ السماواتِ وَ الْأَرْضِ»۳ و «قَضى أَجَلًا وَ أَجَلٌ مُسمًّى عِنْدَهُ»۴ و قائم بودن امام باقر علیه السلام سؤال كرده است.۵
از دیگر نشانههای گرایش کلامی حمران، مناظرات وی است. در کتب تراجم و روایی چندین مناظره برای حمران ثبت شده است. در یکی از مناظرهها، مردی از شام به نزد امام صادق علیه السلام میآید و از وی درخواست مناظره میکند. امام صادق علیه السلام از شاگردانش میخواهد که با وی مناظره کنند كه یکی از مناظرهکنندگان حمران است. حمران در این مناظره موفق میشود مرد شامی را شکست دهد. پس از
1.. حمران فقط ۱۷ روایت فقهی در منابع روایی دارد، در حالی که بیش از ۴۰ روایت اعتقادی بدون تکرار از وی در منابع حدیثی موجود است.
2.. كوفی اهوازی، الزهد، ص۹۸.
3.. صفار، بصائر الدرجات، ص۱۱۳.
4.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۴۷.
5.. نعمانی، الغیبة، ص۲۱۵.