اندیشه امامیه و محکی برای جریان‌های نظریه‌پرداز کوفه باشند؛ چرا که متکلمان نظریه‌پرداز متهم بودند که گزینشی عمل می‌كنند و روایات مناسب نظریات برساخته خودشان را برمی‌گزیدند. این اتهام درباره محدث متکلمان که نظریه‌پرداز نبودند، منتفی بود. باید یادآور شد که جریان محدث متکلمان تا قرن‌ها ادامه یافت و بعدها مدرسه حدیثی قم را شکل داد. از بزرگان این جريان می‌توان احمد بن‌محمد بن‌عیسی و علی بن‌ابراهیم و سعد بن‌عبداللّه اشعری را نام برد.۱
گرایش‌های محدث متکلمان
در میان محدث متکلمان دو گروه قابل شناسایی است. گروه نخست جریان عمومی محدث متکلمان بودند و گروه دوم محدثان معدودی بودند که به دلیل نقل پارهای از احادیث با مضامین خاص، به غلو متهم شدند؛ از این رو می‌شود از اینان با عنوان «متهمان به غلو» یاد کرد. با وجود اینکه اصحاب امامیه درباره این گروه از ائمه علیهم السلام پرس‌وجو می‌كردند۲ و گاه با اين محدثان معارضه داشتند،۳ از گزارش‌هایی برمی‌آید که روایات متهمان به غلو با ملاحظه پارهای احتیاط‌ها،۴ بین امامیه رواج داشت.۵ حتی گاه اصحاب در پی اصلاح اين افراد برمی‌آمدند؛ چنان‌که صفوان بن‌یحیی به همراه دیگر اصحاب امامی، موفق شدند محمد بن‌سنان را با خودشان همراه كنند.۶
ناگفته نماند که باید بین متهمان به غلو با غالیان تمایز قائل شد. غالیان جریانی
1.. برای آگاهی بیشتر از حضور جریان محدث متکلمان در مدرسه قم نک: طالقانی، «مدرسه کلامی قم»، ص ۶۶۔ ۸۹.
2.. کشی، اختیار معرفة الرجال، ص ۳۲۳۔۳۲۴.
3.. برای اطلاع از معارضه حجر بن‌زائد با مفضل بن‌عمر نک: کشی، اختیار معرفة الرجال، ص۳۲۲۔۳۲۳.
4.. نجاشی، رجال، ص ۲۵۲۔۲۵۳.
5.. شاهد نقل روایات فراوانی از متهمان به غلو در کتبی همچون الکافی و آثار شیخ صدوق هستیم.
6.. نجاشی، رجال، ص۳۲۸.
