187
اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین

همچون علم ویژه امام صادق علیه السلام۱ و ائمه علیهم السلام۲ و لزوم تبعیت علمی از امام صادق علیه السلام و سایر ائمه علیهم السلام، ۳ از امام صادق علیه السلام نقل کرده مواجه می‌شویم، به این نتیجه می‌رسیم این روایت که فقط در کتاب کشی آمده، تاب برابری با این دسته از روایات را ندارد و باید کنار نهاده شود.

مهدویت

اصل موضوع مهدویت و ظهور و قیام شخصی از فرزندان پیامبر صلی الله علیه و اله با عنوان «مهدی» از زمان خود رسول‌اللّه صلی الله علیه و اله‌‌ بین مسلمانان مطرح بود. چنین باوری مبتنی بر روایات فراوان پیامبر صلی الله علیه و اله و امیرالمؤمنین علیه السلام بود؛ اما در قرون نخستین همواره در تعیین مصداق آن اختلاف وجود داشت. در عصر امام باقر علیه السلام فرزندان امام حسن علیه السلام و محمد بن‌حنفیه ادعای مهدویت داشتند و فضای جامعه به گونه‌‌ای ‌بود که برخی از شیعیان به امام باقر علیه السلام می‌گفتند: «ما دكان‌هایمان را بسته‌ایم و منتظر قیامیم».۴ در چنین فضایی حمران درباره زمان ظهور،۵ مهدی بودن امام باقر علیه السلام ۶ و طرح ادعای فرزندان ابن‌حنفیه و امام حسن علیه السلام۷ سؤال كرده و به شبهات آن زمان پاسخ داده است. عبدالملک بن‌اعین شور زیادی برای ظهور نشان می‌داده است۸ که می‌توان علت آن را اعتقاد وی به برپایی کامل اسلام در

1.. صفار، بصائر الدرجات، ص۲۳۳۔۲۳۴، ۲۸۹.

2.. همان، ص ۳۱۸۔۳۱۹.

3.. همان، ص ۳۹.

4.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۴۲.

5.. همان، ج۸، ص۳۶۲.

6.. نعمانی، الغیبة، ص۲۱۵.

7.. عیاشی، تفسیر العیاشی، ج۲، ص۲۹۱.

8.. کلینی، كافی، ج۸، ص۲۹۴؛ نعمانی، الغیبة، ص۳۰۱.


اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
186

که جبرئیل آورده بود و علم را در بر داشت به‌طور مساوی خوردند؛ او با این نقل به تساوی علم امام علی علیه السلام و پیامبر صلی الله علیه و اله اشاره کرده است.۱

آل‌اعین به مصادیقی از علم ائمه علیهم السلام اشاره داشته‌اند که فراتر از آگاهی به احکام دین است؛ از جمله علم ائمه به باطن انسان‌ها،۲ خبر دادن از حوادث پیش روی یکایک شیعیان،۳ علم به اخبار آسمان‌ها و زمین،۴ آگاهی به تمام «علم الکتاب»؛۵ همچنین وارد شده كه اسم اعظم خداوند از ۷۳ حرف تشکیل شده است که ائمه علیهم السلام از ۷۲ حرف آن اطلاع دارند.۶ نکته قابل تأمل اینکه خاندان اعین با وجود باور به علم غیب امامان، این علم را برابر با علم خداوند نمی‌دانستند. آنان همچون بسیاری از دیگر امامیان، چنان‌که در فصل صفات الهی گذشت، علم الهی را بر دو گونه می‌دانستند و معتقد بودند ائمه علیهم السلام فقط به یک نوع از آن آگاه هستند.۷

گزارشی در کتاب رجال کشی چنین ‌می‌نمایاند که زراره جایگاه علمی رفیعی برای امام صادق علیه السلام قائل نبوده؛۸اما وقتی با روایات فراوانی كه زراره درباره مواردی

1.. کلینی، الکافی، ص۲۶۳.

2.. برای نمونه نک: صفار، بصائر الدرجات، ص ۲۸۹۔۲۹۰.

3.. همان، ص۴۲۳.

4.. کلینی، كافی، ج۱، ص۲۶۲۔۲۶۱.

5.. حدثنا أبو القاسم قال حدثنا محمد بن یحیى العطار قال حدثنا محمد بن الحسن الصفار قال حدثنی یعقوب بن یزید عن الحسن بن علی بن فضال عن عبداللّه بن بكیر عن أبی عبداللّه علیه السلام قال كنت عنده فذكروا سلیمان و ما أعطی من العلم و ما أوتی من الملك فقال لی و ما أعطی سلیمان بن داود إنما كان عنده حرف واحد من الاسم الأعظم و صاحبكم الذی قال اللّه قُلْ كَفى‏ بِاللّه شَهِیداً بَینِی وَ بَینَكُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ و كان و اللّه عند علی علیه السلامعلم الكتاب فقلت صدقت و اللّه جعلت فداك (صفار، بصائر الدرجات، ص۲۱۲).

6.. همان، ص ۲۰۹.

7.. همان، ص۱۰۹.

8.. کشی، اختیار معرفة الرجال، ص ۱۵۷۔ ۱۵۸.

  • نام منبع :
    اندیشه‌های ‌کلامی خاندان اعین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1399
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2168
صفحه از 208
پرینت  ارسال به