بر آگاهی امامان علیهم السلام بر ضمایر انسان‌ها^۱ و زبان حیوانات^۲ نقل کرده است. در روایتی دیگر، ضریس بن‌کناسی نقل می‌کند که امام باقر علیه السلام می‌فرمود: «تعجب می‌کنم از کسانی که ما را به امامت پذیرفته‌اند و همچون پیامبر صلی الله علیه و اله مفترض الطاعه می‌دانند، اما می‌اندیشند که خداوند اخبار آسمان‌ها، زمین و ریشه علم را از ما مخفی نگه داشته است».^۳ ماهیت این علم غیب ناشناخته مانده است؛ اما برخی ویژگی‌های آن که در کلمات آل‌اعین تشریح شده، چنین است:

ـ این علم را ملائکه به ائمه علیهم السلام الهام می‌كنند؛^۴

ـ روز و شب، بلکه ساعت به ساعت، بر این علم افزوده می‌شود؛^۵

ـ این علم ویژه در آخرین دقیقه از حیات امام حاضر به امام بعد منتقل می‌شود.^۶

محدوده علم امامان علیهم السلام از موارد اختلافی در بین شیعیان بوده است. برخی از آنان قائل بودند که امام فقط به حلال و حرام، تأویل قرآن و هر چه به دین ارتباط دارد، آگاه است و برخی دیگر معتقد بودند که امام به ما کان و ما یکون علم دارد.^۷ گزارش‌های موجود چنین می‌نمایاند که در اندیشه خاندان اعین، علم ائمه علیهم السلام فراتر از بیان احکام دین بوده است. از نکات شایان توجه در اندیشه آل‌اعین که سهم مهمی در روشن شدن گستره علم ائمه علیهم السلام دارند، باورمندی به برابری علم ائمه علیهم السلام با علم نبی اکرم صلی الله علیه و اله است. زراره نقل می‌كند كه پیامبر صلی الله علیه و اله و امام علی علیه السلام از اناری

در حالی بود که درباره انحصار مرجعیت علمی ائمه علیهم السلام بین شیعیان اختلاف نظر وجود داشت؛ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌مثلاً جارودیه معتقد بودند علم را می‌توان از همه اعقاب پیامبر اکرم  صلی الله علیه و اله اخذ کرد.^۱

از دیرباز در مورد ماهیت و انواع علم بین دانشوران اختلاف بوده است. دانشمندان علم را به اقسام مختلفی تقسیم کرده‌اند، مانند حضوری و حصولی، جزئی و کلی، ظاهری و باطنی. در مورد اینکه ائمه علیهم السلام چه نوع علمی داشته‌اند، بین شیعیان گفت‌وگو بوده است. از شواهد تاریخی برمی‌آید که در عصر ائمه نخستین علیهم السلام، تا پایان امامت امام صادق علیه السلام، برای گروهی از شیعیان هنوز علم غیر اکتسابی ائمه علیهم السلام مقبول نیفتاده بود و فقط به علم اکتسابی و آموختنی امامان باور داشتند. ائمه علیهم السلام تلاش فراوانی كردند كه این گروه را از علم ویژه خویش آگاه كنند و اصرار داشتند که علم اصلی ائمه علیهم السلام علمی غیر اکتسابی است که به آنان الهام می‌شود.^۲

روایات منقول از آل‌اعین به باورمندی ایشان بر علمی فراتر از علم اکتسابی اشاره دارد. برای نمونه حمران از امام باقر علیه السلام در مورد آگاهی ائمه علیهم السلام از علم غیب می‌پرسد. به نظر می‌رسد وی در بدو امر به علم غیب امامان علیهم السلام اعتقادی نداشته و پس از تأیید امام باقر علیه السلام این مسئله معتقد شده است.^۳ امکان دارد این پرسش مربوط به دوره اول زندگی وی و متأثر از بینش اولیه‌اش و تحت تأثیر اهل سنت بوده باشد؛ اما پس از تأیید امام باقر علیه السلام، وی علم غیب ائمه علیهم السلام را پذیرفته و روایاتی دال