1.. برای نمونه نک: عیاشی، تفسیر العیاشی، ج۱، ص۳۳۵؛ ج۲، ص۱۹۹، ۲۰۰.

2.. و روى الحسن بن محبوب عن یونس بن یعقوب عن حمران بن أَعین و كان بعض أَهله یرید التَّزویج فلم یجد امرأَة یرضاها فذكر ذلك لأَبی عبداللّه علیه السلام فقال أَین أَنت من البلهاء و اللَّواتی لا یعرفن شیئا قلت إنَّما یقول إن الناس على وجهین كافر و مؤمن فقال فأَین الَّذین خلطوا عملا صالحا و آخر سَیئا و أین المرجون لأَمر اللّه أَی عفو اللّه (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۴۰۸).

3.. کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۷.

4.. (شیخ مفید، ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌الاوائل المقالات، ص۴۸). معتزله و بسیاری از خوارج فرقی بین ایمان و اسلام قائل نبودند؛ در مقابل، مرجئه و اصحاب حدیث معتقد بودند كه اسلام غیر از ایمان است و هر مؤمنی مسلمان است، ولی هر مسلمانی مؤمن نیست و اسلام و ایمان همان گونه كه در لغت فرق دارند، در معنای دینی هم متفاوت‌اند.

5.. در روایات نقل شده از برخی از صحابه، همچون زهری، در ذیل تفسیر سوره حجرات آیه ۱۴، از تفاوت اسلام و ایمان سخن گفته شده است (سیوطی، الدر المنثور، ج۶، ص۱۰۰). همچنین روایاتی به صورت غیر مستقیم از ائمه علیهم السلام پیش از امام باقر علیه السلام اشاراتی به مسئله ایمان داشته‌اند (برای نمونه نک: کلینی، الکافی، ج۲، ص۳۳؛ برقی، المحاسن، ج۱، ص۲۸۹ ۔۲۹۰)؛ ولی هیچ‌کدام به صورت یک نظریه اعتقادی مسئله را، از جمله لوازم آن را، به دقت بيان نكرده‌اند. امام باقر علیه السلام تفاوت ایمان و اسلام و آثار و لوازم آن را به صورت مبسوط تشریح كرده است (برای نمونه نک: کلینی، الکافی، ج۲،ص ۲۷؛ برقی، المحاسن، ج۱، ص۲۸۵ و ۲۸۴۔۲۸۵). در قرآن کریم نیز واژه اسلام و ایمان گاهی مترادف‌اند، مانند: (یا قَومِ اِن کُنتُم ءامَنتُم بِاللّه فَعَلَیهِ تَوَکَّلوا اِن کُنتُم مُسلِمین» و گاهی معنای متفاوتی دارند، مانند :«قَالَتِ الْأَعْرَابُ ءَامَنَّا قُل لَّمْ تُؤْمِنُواْ وَ لَكِن قُولُواْ أَسْلَمْنَا وَ لَمَّا یدْخُلِ الْاءِیمَانُ فِى قُلُوبِكُمْ وَ إِن تُطِیعُواْ اللّه وَ رَسُولَهُ لَا یلِتْكُم مِّنْ أَعْمَالِكُمْ شَیئا إِنَّ اللّه غَفُورٌ رَّحِیمٌ)؛ از این رو، در برداشت از معنای قرآنی اسلام و ایمان بین دانشمندان مسلمان اختلاف ایجاد شده استو نمی‌توان ادعا کرد که در قرآن به صراحت تمام، بین معنای اسلام و ایمان تمایز وجود دارد. دیگر مطلبی که می‌تواند شاهدی بر آغازگر بودن امام باقر علیه السلام در مسئله تفاوت قائل شدن بین اسلام و ایمان باشد، روایتی است که در آن شخصی ظاهراً غیر امامی از امام باقر علیه السلام درباره گروهی در کوفه می‌پرسد كه بین اسلام و ایمان تفاوت قائل شده‌اند و مدعی‌اند که این اندیشه را از شما گرفته‌اند. آن حضرت سخن او را تأیید می‌کند (أبی رحمه اللّه قال حدثنا سعد بن عبداللّه عن إبراهیم بن هاشم عن ابن أبی عمیر عن جعفر بن عثمان عن أبی بصیر قال كنت عند أبی جعفر علیه السلام فقال له رجل أصلحك اللّه إن بالكوفة قوما یقولون مقالة ینسبونها إلیك قال و ما هی قال یقولون إن الإیمان غیر الإسلام فقال أبو جعفر علیه السلام نعم... (شیخ صدوق، معانی ‏الأخبار، ص۳۸۱).

1.. کلینی، الکافی، ج۲، ص۴۰۲۔ ۴۰۳.

2.. همان، ص۴۰۲۔ ۴۰۳.

3.. برای نمونه نک: همان، ص ۴۰۴.

4.. برای نمونه نک: همان، ص۴۰۷.

5.. برای نمونه نک: همان، ص۴۰۸.

6.. برای نمونه نک: همان، ص۴۱۱.