71
نقش عناصر تاریخی در تبیین عقاید اهل بیت علیهم السلام

پرسش کردم.۱

حمران بن اَعین نیز در بارهٔ گفته برادرش زراره، از امام پرسش می‌کند و برای یافتن مجهولات و حلّ دغدغه‌های خود تلاش می‌کند. ۲ این همه در حالی است که سال‌ها قبل، این روحیه پرسشگری، در برابر سخن مشهور امام علی علیه السلام، «سلوني قبل أن تفقدوني» وجود نداشت.

۴. مواجهه با افکار جدید (جریان ترجمه)

از جمله عوامل مؤثّر فرهنگی در عصر ائمه علیهم السلام، ترجمهٔ متون ایرانی، یونانی و هندی/سانسکریت به زبان عربی بود که تقریباً از اواسط دورهٔ بنی امیه شروع شده بود. توجّه به ترجمه، زمینه‌ها و علل گوناگونی داشت؛ مانند مجاورت فرهنگی و آزادی‌های اجتماعی و فرهنگیِ گروه‌های مختلف مسیحیان و مسلمانان، و نفوذ جریان مسیحی در دربار معاویه و دیگر خلفای اموی به عنوان کاتبان دیوان در نظام اداری، که بعدها در دوره عبّاسیان منجر به جریان ترجمه شد.۳ این شروع علاوه بر واکنش علمی، واکنش‌های اجتماعی را نیز در پی داشته است که برای نمونه می‌توان به وضع دستورها و قوانین شدید حکومتی در ترجمه مکتوبات دیوانی به زبان عربی، خصوصاً در دوره عمر بن عبد العزیز اشاره کرد.۴

این جریان در دوران بنی عبّاس و به ویژه در زمان مأمون، شتاب بیشتری گرفت. با ورود سؤالات فلسفی و كلامی و افكار و اندیشه‏هاى سایر ملل به جهان اسلام و پیدایش نظریه‌هاى گوناگون، و در پی آن، آشفتگى اوضاع

1.. همان، ج ۱، ص ۲۶۲.

2.الکافی، ج۳، ص۲۷۴.

3.. «مناسبات خلفای اموی با مسیحیان ذمّی و نقش آنان در پیشرفت علوم مسلمانان»: تاریخ در آیینهٔ پژوهش، پاییز ۱۳۸۹، شمارهٔ ۲۷.

4.همان.


نقش عناصر تاریخی در تبیین عقاید اهل بیت علیهم السلام
70

اباحه‌گری، امام تلاش می‌نماید تا جامعهٔ شیعی را با ارجاع به این چهار نفر، از گزند حوادث مصون نگه دارد. در روایتی از جمیل بن دراج، بر این موضوع و جایگاه این چهار شخصیت تأکید شده است. جمیل بن درّاج در انتهای روایت چنین می‌گوید که ما، اصحاب ابو الخطاب [از سران غلو] را به بغض این عدّه می‌شناختیم.۱

۳. روحیهٔ پرسشگری و تلاش برای دانش‌اندوزی

علاوه بر آنچه گفته شد، پرسشگریِ عدّه‌ای از اصحاب امامان، سبب شکوفایی معارف و یا نشر و تفصیل و تعمیق آنها شده است. دقّت در روایات این گروه، نشان از آن دارد که هر گاه جمع پرسشگر افزونی یافته، تفصیل موضوعات نیز بیشتر شده است. دورهٔ صادقین علیهما السلام را می‌توانیم اوّلین دوره حضور پر رونق این گروه بدانیم. جابر بن یزید جُعفی، زرارة بن اعیَن و برادرش حَمران، برید بن معاویه، ابو بصیر اسدى، محمّد بن مسلم، هشام بن سالم، هشام بن حکم و مؤمن الطاق، نمونه‌هایی از این افرادند. محمّد بن مسلم که سال‌ها نزد امام باقر و امام صادق علیهما السلام دانش اندوخته، می‌گوید:

در بارهٔ هر چیزى كه دچار تردید شدم، آن را از ابو جعفر علیه السلام پرسیدم. از آن حضرت سى هزار حدیث، و از ابو عبد الله علیه السلام شانزده هزار حدیث پرسیدم.۲

هشام بن حکم، هنگامی‌که در برابر پرسش ابن ابی العوجا در می‌ماند، به مدینه می‌رود تا جواب آن را نزد امام صادق علیه السلام بیابد.۳ هشام در بارهٔ سؤالاتش از امام می‌گوید:

در سرزمین مِنا از امام صادق علیه السلام در بارهٔ پانصد موضوع کلامی

1.رجال الکشّی، ص ۱۳۷.

2.. رجال الکشّی، ص ۱۰۹.

3.الکافی، ج ۵، ص ۳۶۲.

  • نام منبع :
    نقش عناصر تاریخی در تبیین عقاید اهل بیت علیهم السلام
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5176
صفحه از 211
پرینت  ارسال به