53
نقش عناصر تاریخی در تبیین عقاید اهل بیت علیهم السلام

او درباره میزان علم امامان می‌نویسد:

به تدریج، این اعتقاد امامیه به عنوان یک عنصر اعتقادی قطعی پدیدار شد [که]: امامان به علّت بهره‌مندی از یک صفت فوق بشری، دانشی فوق بشری در اختیار داشتند.۱

گیپ آموزه عصمت را یک اعتقاد بسیار پر اهمّیت می‌شمارد که در سایهٔ شکست‌های سیاسی، مخصوصاً در جریان عاشورا، قرار داشت. سپس می‌نویسد:

امام، معصوم و بدون هر گونه خطایی است. این اصل، یکی از بنیادی‌ترین عقاید پیکرهٔ شیعه تا به امروز به شمار می‌آید. ۲

اِتان کُلبرگ

کُلبرگ۳ پژوهشگرِ یهودی تبارِ ساکن اسرائیل، با بیش از یکصد مقاله و کتاب که غالباً در موضوع مطالعات شیعی است، بر این نکته تأکید دارد که در اندیشهٔ شیعی، برخی آموزه‌ها متأثّر از جریان‌های صرفاً منتسب به اهل بیت در دوران ایشان و یا دوران‌های متأخّر است؛ بی آن‌که تأییدی درونْ دینی بر آن وجود داشته باشد.

از مهم‌ترین آثار وی که مورد استناد پژوهشگرانی همچون مدرّسی طباطبایی نیز قرار گرفته، مقاله‌ای است تحت عنوان «از امامیه تا اثنی عشریه».۴ او در این مقاله با بررسی تاریخیِ «اعتقاد به دوازده امام در متون شیعی» نشان داده است که نخستین اندیشمندان شیعه (پس از درگذشت امام یازدهم) برای اعتبار بخشیدن به این اعتقاد، از روش‌هایی مانند استناد به قرآن، احادیث شیعی، روایات اهل سنّت، کتاب مقدّس و روایات یهودیان بهره برده‌‌اند. آن گاه با بررسی تاریخیِ اعتقاد به غیبت دوازدهمین امام، از گوناگونی و اختلاف وصف‌های

1.. همان، ص۱۲۳.

2.. همان، ص ۱۲۴.

3.. Etan kohlberg.

4.. از امامیه تا اثنی عشریه، مجلّهٔ پژوهشی دانشگاه امام صادق علیه السلام، زمستان ۱۳۷۴، شمارهٔ ۲.


نقش عناصر تاریخی در تبیین عقاید اهل بیت علیهم السلام
52

امّا نه لفظ عصمت و نه اندیشهٔ آن، در قرآن و احادیث اهل سنّت نیامده، و این اندیشه برای اوّلین بار در قرن دوم در میان شیعیان مطرح شد. علّت مطرح کردن عصمت برای امام نزد شیعیان، ساختن یک اندیشه مخالف در برابر اندیشهٔ خلیفه نزد اهل سنّت است.۱

همیلتون الکساندر روسکین گیپ

همیلتون گیپ۲ مدّتی ریاست مركز مطالعات خاور‌میانه دانشگاه هاروارد را بر عهده داشته و تألیفاتی را در بارهٔ اسلام سامان داده که غالباً به زبان فارسی ترجمه شده است.۳ مهم‌ترین اثر وی، اسلام؛ بررسی تاریخی نام دارد که در بخشی از آن به بررسی تفکّر شیعه با رویکردی تاریخی _ و البته غالباً بدون ارائه مدرک روایی و معتبر _ پرداخته و از این منظر نکاتی را دربارهٔ عقاید شیعه بیان کرده است. برای نمونه، وی در زمینه ریشه اعتقاد شیعیان درباره جانشینی پیامبر می‌نویسد:

به تدریج، این آرمان سیاسی به عنوان یک عقیدهٔ بنیادین برای این گروه در برابر عقیدهٔ عمومی جامعه شکل گرفت؛ یعنی اعتقاد به انحصاری بودن خلافت در خاندان علی [علیه السلام].۴

1.. همان.

2.. Hamilton Alexander Rosskeen Gibb

3.وی در سال ۱۹۲۱م. مدرّس دانشكدهٔ مطالعات شرقی دانشگاه لندن شد و به عنوان استادیار، همكار توماس آرنولد، خاور‌شناس معروف گردید و پس از مرگ آرنولد، كرسی مطالعات عربی به او واگذار شد. از جمله فعالیت‌های علمی و پژوهشی همیلتون می‌توان به ویراستاری دائرة المعارف اسلام، استادی زبان عربی در دانشگاه‌‌های آكسفورد، لندن، هاروارد و ریاست مركز مطالعات خاور‌میانه در دانشگاه هاروارد اشاره نمود. همیلتون گیب به جهت فعالیت‌های علمی‌اش از دولت انگلستان لقب «سر» و از فرانسه نشان «لژیون دونور» دریافت کرد. مشهورترین کتاب وی اسلام، بررسی تاریخی نام دارد. عنوان اصلی کتاب، mohammedianism a historical survay، با این عنوان تفاوت دارد. سیّد حسین نصر نیز در کتاب قلب اسلام، از او تمجید فراوان نموده است.

4.. Mohammedianism a historical survay، p ۱۲۱.

  • نام منبع :
    نقش عناصر تاریخی در تبیین عقاید اهل بیت علیهم السلام
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5183
صفحه از 211
پرینت  ارسال به